De teksten van Bruce Springsteen zijn nadrukkelijk geworteld in de Verenigde Staten. Leon Verdonschot deed al eens vergeefse pogingen de woorden van The Boss te verpotten in zijn eigen geboortegrond. Schrijver en zanger Frans Pollux lukte het wel een Limburgse vertaling te maken.
Twee jaar geleden kreeg ik een mail van een bevriende schrijver. Of ik als medefan van Bruce Springsteen eens wilde praten over een bijzonder project rond zijn liedjes.
Het bleek een idee waar de schrijver al jaren mee rondliep, en ook al aan had gewerkt: het vernederlandsen van Springsteenliedjes. Ik moest meteen aan Bindervoet en Henkes denken, die onder meer The Beatles vertalen. Dat doen ze binnen de gegeven omstandigheden knap, maar het resultaat spreekt me zelden aan. Nee, zei de schrijver: het moet anders. De teksten van Bruce zijn nadrukkelijk in de VS geworteld, wij gaan ze in onze eigen geboortegrond verpotten. LimboBruce zou het worden, en BraboBruce.
Enthousiast ging ik aan de slag. De schrijver had zich op Born in the USA gestort, ik begon met Springsteens rustigere, akoestische albums. Ik kwam, na talloze mislukte aanzetten, tot drie nummers die zich afspeelden tegen de achtergrond van een oud-mijnwerkersstadje. Ik maakte de balans op. Was dit goed genoeg om mee door te gaan? Allerminst. Het resultaat was niet zozeer slecht, het voelde vooral ongepast. Alsof een gemankeerd talent zich op het werk van de grootmeester had gestort. Was ik een stilistische faalaap? Nee, ik moest simpelweg concluderen dat de teksten van Bruce Springsteen zo onvoorstelbaar goed in elkaar zitten, dat iedere bewerking ervan per definitie een verslechtering betekent.
Op 21 mei staat Frans Pollux in Venlo op het podium, met een avond vol Springsteenliedjes, “maar dan in poëtisch Venloos”. Dancing in the Dark? Duuster als ik dans.
Op zijn site kiest hij weloverwogen de taal van de twijfel wanneer hij de avond omschrijft: hij spreekt over een “experiment” en over een avond waarop hij “onderzoekt wat er overblijft van de kracht van het typische Springsteenwerk als ze in het Venloos worden gebracht”.
Hoe moeilijk ook: als iemand in Limburg zo’n vertaling aan kan, dan is het Pollux.
Hij gaat zich concentreren op de nummers die Springsteen niet speelt met de E-Street Band, maar met de band waarmee hij zijn Seeger Sessions uitvoert. Dat zijn grotendeels Amerikaanse traditionals en deels grondig opnieuw gearrangeerde nummers, die hij uitvoert met een 17-koppige band.
Pollux speelt met de beste muzikanten uit het zuiden. Zo heeft hij violist Emil Szarkowicz bij zich en de meesterlijke drummer Sjoerd Rutten, die onlangs indruk maakte bij Herberg de Troost, een project van Jack Poels en Tren van Enckevort. En op gitaar heeft hij BJ Baartmans, die eerder de show stal bij onder meer André Manuel en JW Roy. Muzikaal, kortom, zit het bij voorbaat goed, want er staan muzikanten die plezier, vakkundigheid en muziekhistorische kennis combineren, en dat is precies wat de Seeger Sessions van Springsteen zo onweerstaanbaar maken. Tekstueel is Pollux the man for the job. Zijn talent is veelzijdig (muzikant, radiomaker, presentator, dichter, columnist, schrijver) en de liefde voor taal en ideeën loopt er als een rode draad doorheen. Van 2003 tot 2006 was hij stadsdichter van Venlo, waar een vijfde van de kiezers PVV stemt. Pollux vond dat hij vrij moest zijn om dat te bekritiseren (lees maar eens zijn berichten op twitter, en je weet binnen een minuut hoe links hij is) en dat is niet de taak van de stadsdichter, dichter immers van allen. De tegenovergestelde opvatting dus van Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr. Pollux stapte op als stadsdichter en werkte verder aan zijn eerste roman, gedeeltelijk in New York (dat doen schrijvers graag: het lijkt een beetje op vakantie en het klinkt stoer) en in 2010 verscheen zijn lijvige debuut Het Gelijk van Heisenberg, een licht apocalyptische ideeënroman over een ambtenaar van het departement Fiscaliteit en Vrijhandel, wiens woonplaats op zijn verjaardag wordt getroffen door een vloedgolf. De openingszin zet de toon: “Het water was overal.” De sterk gefragmenteerde opbouw en de hoeveelheid maatschappijkritische zijwegen die Pollux in zijn roman verwerkte, kon niet iedere criticus bekoren.
Wat de verwachtingen nog hoger spant, is Pollux’ bijdrage van een paar jaar geleden op een cd ter ere van de Brabantse zanger Gerard van Maasakkers. Waar veel andere artiesten letterlijk bij Van Maasakkers tekst bleven, permitteerde hij zich een paar kleine tekstuele aanpassingen om het passend te krijgen: een gebroken rug werd een verrekte, een caravan werd een camper. Hier had iemand met talent zitten pielen op de vierkante millimeter. Zo zal Pollux op dit moment ook aan zijn werktafel zitten, cd-boekjes van The Boss om zich heen. Je moet maar durven. Maar ook Syris, de hoofdpersoon uit zijn roman, komt pas tot grootse daden wanneer hij boven zichzelf durft uit te stijgen.
Pollux Springsteen, 21 mei in Domani, Dominicanenplein 15, Venlo. www.domani-venlo.nl
