Zestig miljoen euro lagen er klaar voor Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Het feest ging echter niet door. Waar gebeurt nu met die als cultuurgelden geoormerkte miljoenen? Voor zover te achterhalen zit er nog zo’n 25 miljoen euro in cultuurbudgetten. En zelfs dat bedrag is boterzacht. “Van concrete projecten heb ik echter niets meer vernomen
Huub Smeets en Guido Wevers, kartrekkers van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018, zagen het in oktober 2013, toen Leeuwarden de hoofdprijs wegkaapte, als de lakmoesproef. Wat zouden Maastricht en de twaalf euregionale partners doen met de zestig miljoen euro die ze voor het feestje hadden gereserveerd? Hoe diep zat de betrokkenheid met kunst en cultuur?
De provincie nam het voortouw: van de twintig miljoen die klaarlagen, worden vijftien miljoen daadwerkelijk geoormerkt als cultuurgeld. Themagewijs, zodat ook midden en noorden van de provincie kunnen aansluiten. Maastricht hield van de door de stad toegezegde twintig miljoen nog drie miljoen overeind, te besteden aan projecten die economie en cultuur met elkaar konden verbinden. En toen kwamen er verkiezingen. De nieuwe Maastrichtse coalitie gaat de komende vijf jaar bijna drie miljoen op cultuur bezuinigingen. Saldo: nul.
André Willems van de Seniorenpartij, grote winnaar van de verkiezingen in Maastricht, gooit zich in alle bochten om het beeld te nuanceren. “We moeten stevig bezuinigingen, uiteraard ook op cultuur. Maar de drie miljoen euro die bestemd waren voor Culturele Hoofdstad blijven gereserveerd voor de creatieve industrie.” De bezuinigingen zitten volgens Willems in “vernieuwing en innovatie van de cultuursector.” Bijvoorbeeld “door slimmer om te gaan met huisvesting.” Het gerucht dat cultuurhuis Marres wordt gedwongen te verhuizen van een kapitaal herenhuis in de binnenstad naar de Timmerfabriek, wil hij niet bevestigen.
Dat Maastricht het na het mislopen van de titel laat afweten, komt niet helemaal als een verrassing. Scheidend cultuurwethouder Jacques Costongs (PvdA) liet na het drogen van de tranen weten dat nu de partners de kar maar moesten trekken. Huub Smeets van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018 had er wel begrip voor: “Maar nu slaat het helemaal door naar de andere kant. Het heilig vuur en de ambitie zijn heel snel verdwenen. Deze coalitie pakt de drie miljoen gewoon terug. Dit is terug naar af.”
“Nee”, repliceert Willems, “we steken ook drie miljoen in de Timmerfabriek met een volwaardig poppodium. Bovendien staat in ons akkoord dat we op alle fronten samenwerking blijven zoeken in de Euregio. Cultuur geldt daarbij als oliemiddel.”
Op internet liegen de reacties er niet om. “We zijn voor de gek gehouden.” “De ambitie was nooit gemeend. Het ging om prestige en toeristen.”
Nadat in september de titel naar Leeuwarden ging, liet cultuurgedeputeerde Noël Lebens de stemming bij de partners inventariseren. “Ze wilden allemaal door, al werden de bedragen naar beneden bijgesteld”, zegt een woordvoerder. “Bij elkaar opgeteld resteert nog een dusdanig bedrag dat de komende jaren de cultuur in de Euregio een stevige impuls zal krijgen.”
In Heerlen, de stad die er lang prat op ging het cultuurbudget te verhogen, bracht de oorspronkelijke bijdrage aan Culturele Hoofdstad terug van 1,5 miljoen naar 0,5 miljoen. Het restant werd vervolgens overgeboekt naar het potje voor het Jaar van de Mijnen in 2015. Demissionair wethouder van cultuur Barry Braeken (PvdA), die in het nieuwe college zijn portefeuille graag behoudt: “Behalve Zuid-Limburgse gemeenten doen ook Genk en Aken mee aan het Jaar van de Mijnen, dus we zoeken de Euregio op. Dank zij de Culturele Hoofdstad-ambitie zijn die contacten heel makkelijk geworden.”
Ook Sittard-Geleen schudt de cultuurzak aardig leeg. Hier bleef van de toegezegde 1,5 miljoen nog maar 250.000 euro overeind, een bedrag dat wordt besteed aan, ook hier, het Jaar van de Mijnen, en “stedelijke programmering”. In steden als Genk, Eupen en Aken wil men de 2018-gelden vooral investeren in de Euregionale gedachte – waarbij woorden niet per definitie overeenkomen met daden. Burgemeester Marcel Philipp van Aken noemt dansfestival Schrit_tmacher als “voorbeeld van geslaagde grensoverschrijdende samenwerking.” Het smaakt volgens hem naar meer; concreter wordt het niet. Georg Kremer van Kulturbüro Stadt Eupen draait er niet omheen: “Na het mislopen van de titel werd hier onmiddellijk geroepen dat de gelden zouden blijven staan voor Euregionale cultuurprojecten. Van concrete projecten heb ik echter niets meer vernomen. Van Maastricht of andere partners ook niet trouwens.” In Hasselt zegt schepen Karolien Mandelaers van cultuur dat het gereserveerde bedrag van een miljoen euro vooral naar het project Hasselt Cultuurstad zal gaan. Op de bezuinigingen in Maastricht reageert ze laconiek: “De Euregio is niet alleen Maastricht. Die maken we met zijn allen.”
In Genk, stad in crisis vanwege de sluiting van de Ford-fabrieken, wordt eveneens de
Euregionale kaart gespeeld.
Huub Smeets concludeert fijntjes dat de Euregionale culturele ambitie vooral buiten Nederlands-Limburg te vinden is. Maar wegzakken in cynisme is er voor hem niet bij.
Hij heeft nog steeds het gevoel dat het niet allemaal voor niks is geweest. “Maar je moet niet te ver weg zakken. Je kunt Marres, de Van Eyck Academie of Toneelgroep Maastricht niet laten vallen. De zorgen over talentontwikkeling en culturele kansen voor de jeugd blijven groot. Neem het project Generation Maastricht, met de jongeren die in het jaar 2000 geboren zijn als inzet. Het zou geweldig zijn als juist de Seniorenpartij in Maastricht dat project zouden omarmen.”
De oorspronkelijk gereserveerde bedragen, en wat er nog van over is. In euro’s
Kerkrade: 350.000 > 350.000
Heerlen: 1,5 miljoen > 500.000
Maastricht: 20 miljoen > 3 miljoen
NL Limburg: 20 miljoen > 15 miljoen
Genk: 1,5 miljoen > 1,5 miljoen
Sittard-Geleen: 1,5 miljoen > 250.000
Aken (regio en stad): 5 miljoen > 1 miljoen
Eupen (region): 0,8 miljoen > onbekend
Tongeren: 1 miljoen > onbekend
Hasselt: 1,5 miljoen > 1 miljoen
Luik (stad en provincie): 4,5 miljoen > onbekend
Belgisch Limburg: 2,5 miljoen > onbekend
foto: Laurens Bouvrie
