Door bezuinigingen en dalende bezoekersaantallen zitten bibliotheken in zwaar weer. Ook de Maastrichtse bieb verandert. “Uitgeverijen moeten over die copyright-angst zien heen te komen.”

Vastberaden veegt Carin Klompen, hoofd van de 350 jaar oude Maastrichtse Stadsbibliotheek, de stelling van tafel dat Nederland ten onder gaat aan ontlezing. “Nederland leest niet minder, Nederland leest anders. En het is aan de bibliotheek om met die veranderingen om te gaan. We moeten het beeld loslaten dat een bibliotheek een saai gebouw is met stoffige boeken.”

Klompen geeft leiding aan drie Maastrichtse bibliotheekvestigingen, die vallen onder Centre Céramique. “Ons gebouw biedt veel meer dan alleen maar boeken: je kunt er cd’s en dvd’s beluisteren, bekijken en lenen, koffie drinken, tentoonstellingen bezoeken, ga zo maar door.”

De meeste bibliotheken in Nederland hebben te maken met bezuinigingen en dalende ledenaantallen. Zo ook Maastricht, al was er vorig jaar sprake van een stijging van drie procent naar 27.055. Een van de mogelijke oplossingen om de negatieve trends te stoppen, is de digitalisering van het boek, aldus Klompen. Het e-book heeft de toekomst. “Jongeren lezen steeds meer digitaal kranten en boeken, dat is een feit.” Daarom vindt ze dat er een uitgebreide digitale catalogus moet komen, waarmee mensen bibliotheekboeken op hun e-reader kunnen lezen. Probleem is echter dat de uitgevers niet meewerken. “Ze vrezen dat mensen boeken massaal gaan kopiëren en illegaal downloaden, zoals ook met muziek gebeurt.”

Inmiddels onderhandelt het ministerie van Onderwijs met de uitgevers om uit de impasse te komen. “Het is geen onwil van onze kant, maar uitgeverijen moeten over die copyright-angst zien heen te komen”, aldus Klompen (1962, Roermond). Bij de bibliotheek in Maastricht kunnen leden een e-reader lenen, waarop een selectie van boeken geïnstalleerd is. “Maar zolang de uitgevers niet overtuigd zijn, blijft het een lastig verhaal,” aldus Klompen.

Haar pleidooi voor het digitale boek moet er toe leiden dat een aanzienlijk deel van de collectie (alleen al in het magazijn van het Centre Céramique staan 500.000 boeken) wordt afgestoten. Vooral veel informatieve boeken kunnen wat haar betreft weg of moeten worden opgeslagen, bijvoorbeeld in een loods aan de Beatrixhaven. “Niet alles hoeft in dit dure gebouw te staan.”

Maar: handen af van de Limburgse en andere waardevolle collecties, waarschuwt Klompen. “Boeken over onze provincie moeten gewoon als papieren versie blijven bestaan, net als klassiekers en zeldzame exemplaren.”

Het is een ‘én-én-verhaal’, meent Klompen. Én papier én digitaal. Een bieb moet wat haar betreft maatwerk leveren. In wijken met veel ouderen komen bij buurtcentra collecties die zijn gericht op de oudere lezer. Bij scholen leert de bibliotheek leerlingen, leerkrachten en ouders omgaan met de valkuilen van sociale media. “We spelen steeds meer in op de vraag van de gebruiker”, aldus Klompen.

Jongeren en mensen met een schrijf- en leesachterstand vormen twee belangrijke doelgroepen voor Klompen, sinds 2009 werkzaam bij Centre Céramique. “We willen meer diensten gaan verlenen via consultatiebureaus en kinderdagverblijven. Kinderen blijken veel leergieriger als ze van jongs af aan in aanraking komen met boeken.”

Veertien procent van de volwassenen in Limburg heeft lees- en schrijfproblemen. Daarom moet er een bibliotheekcollectie komen op het ROC, waar allochtonen taalcursussen volgen. “We moeten als bibliotheek middenin de samenleving staan. Als mensen niet naar ons komen, dan moeten wij maar naar hen toe.”

“Lees een boek”, luidt Klompens motto. “Niet lezen getuigt van geestelijke armoede. Je moet blijven werken aan je verbeelding. Veel mensen hebben het druk en zetten liever de tv aan dan dat ze een boek in de hand nemen. Dat vind ik armoedig. Een boek lezen prikkelt en daardoor functioneer je ook weer beter.” Klompen gelooft niet dat het boek ten dode is opgeschreven. “De vorm verandert misschien, van papier naar digitaal, maar verdwijnen, nooit.”