Op haar dertiende kwam Mie Miki naar Duitsland voor een accordeonweekend. Drie jaar later keerde ze terug, om er te wonen en te studeren. Inmiddels heeft ze dertig cd’s op haar naam, met muziek van onder meer Bach, Scarlatti en Grieg. Haar uitvalsbasis is inmiddels Landgraaf. “Ik hoor zo vaak slecht gespeelde accordeonmuziek. Alsof de muzikant op een schip staat.”
Als de aarde begint te beven, vallen er planken uit de lambrisering en stuitert de enorme koelkast vanuit de keuken de woonkamer binnen. In een reflex grijpt Mie Miki haar accordeon en sluit die als een kind in haar armen. Haar moeder doet wat ze van overheidswege geacht wordt te doen wanneer de aarde beeft: ze gooit de voordeur open (zodat die door een naschok niet kan ontzetten) en schakelt de televisie aan. Vrijwel meteen na de eerste dreunen hebben de televisiestations hun reguliere programma’s onderbroken en verstrekken ze in rap tempo informatie.
Mie Miki (1956) was dus in haar geboortestad Tokio aan de vooravond van haar zoveelste Japanse tournee toen de stad schudde op zijn grondvesten. Er vielen doden, uit de wolkenkrabbers aan de overkant van haar ouderlijk huis cirkelde zwarte rook. “Ik was ongelofelijk bang,” huivert ze na. Zes weken na de aardbeving van 11 maart (9,0 op de Richter-schaal) wordt ze elke nacht wakker omdat ze droomt van naschokken. Al is ze al lang weer terug in haar woonplaats Landgraaf.
Miki wordt zowel in haar geboorteland (alle media) als haar woonland (muziekblad Luister) De koningin van de accordeon genoemd. Ze speelde op de grote podia van de wereld, nam meer dan dertig cd’s op met muziek van onder anderen Scarlatti, Bach, Grieg, Piazzolla en hedendaagse Japanse componisten. Meer dan vijftig composities werden voor haar geschreven. Ze geeft masterclasses van Finland tot China, is professor aan de Hochschule voor Musik Detmold in Dortmund en eveneens aan de Folkwang Hochschule in Essen waar ze studenten uit de hele wereld trekt.
Haar woning, tegen een heuvel gebouwd in het Landgraafse kerkdorp Ubach over Worms, deelt ze met de Akense pianist Georg Schenck en dient vooral als uitvalbasis. Vaak studeren ze er ’s nachts in alle rust. Haar muzikale carrière begon met een rood speelgoedpianootje op haar tweede verjaardag dat haar talent meteen zichtbaar maakte. Haar moeder dacht aan de viool, de cello of de piano. ,,Mijn vader was nogal links georiënteerd en moest niets hebben van de klassieke wereld, die aan elkaar hing van traditie, studie en competitie. Hij zei: als ze dan toch iets in de muziek wil, dan op een instrument waarmee je niet beroepsmatig uit de voeten kunt en waarmee je vooral plezier kunt hebben.” Het werd dus de accordeon, ook in Japan populair bij het volk. En die te pas kwam als pa met zijn drinkebroers Russische volksliederen inzette, want dan kon de kleine Miki die begeleiden.
Mie Miki studeerde accordeon en later ook piano. Op haar dertiende schreef ze zich in voor een accordeonweek in Duitsland. Weliswaar was ze verliefd geworden op de muziek van Bach die ze speelde op de piano, ze had het gevoel dat er nog een wereld te ontdekken viel op de accordeon. Waar kon dat beter dan in de bakermat van de accordeonmuziek? Mie Miki, die geen woord Engels sprak, werd op het vliegtuig gezet. Om haar nek hingen tal van kaartjes met zinnetjes als: ‘Waar is het toilet?’ ‘Waar is het station?’ en ‘Ik neem de trein’. Aan de voorkant Engels, aan de achterkant Japans. “Ik leek wel een postpakket”, lacht ze. Het bleek een cruciale trip, want ze vond wat ze hoopte te vinden: dat je op een accordeon niet alleen liederen kunt begeleiden maar dat je daadwerkelijk polyfoon melodieën kunt spelen, Bach zelfs en Scarlatti.
Ze ging nog drie jaar terug naar Japan waar ze Duits leerde om op haar zestiende terug te keren naar Duitsland, naar Trossingen meer bepaald, de plaats waar accordeonfabrikant Hohnerfabriek zijn domicilie heeft. “Ik woonde bij een gastgezin, twee oude mensen die als opa en oma voor me waren. Het voelde alsof ik in een sprookje terecht was gekomen. We wandelden over de velden en door de wouden, met beken zo helder dat je het water kon drinken; er waren frambozen, bosbessen en bramen in overvloed.” In het stadje vond men haar ‘ganz lustig’, de frêle Japanse met de accordeon die verzot was op kleine flesjes Jägermeister.
Ze was niet alleen de enige Japanse in de wijde omgeving, de wereld van de accordeon wordt ook gedomineerd door mannen. Mie Miki noemt de accordeon resoluut een vrouwelijk instrument. Als de Hohner Gola uit 1972, de Stradivarius onder de accordeons, in haar armen ligt, voelt ze zich als een madonna met kind in haar armen. “Het is een instrument met longen en hart, het moet ademen wil er geluid uit komen. Het geringste lichamelijk contact kun je hoorbaar maken. Lichaam en instrument behoren één te zijn. Je speelt op de tast, je kunt de toetsen niet zien. Er is niets mooier dan muziek via het lichaam over te dragen.” En dat is kennelijk lastig. “Ik hoor zo vaak slecht gespeelde accordeonmuziek. Alsof de muzikant op een schip staat. Het schort vaak aan de ademhaling.” Om haar eigen muziek te duiden gebruikt ze de horizon als metafoor. “Daar waar het landschap ophoudt maar niet de wereld. Daar waar muziek in de laatste tonen oneindig wordt. En je het gevoel geeft dat het geluid buiten ons bereik nog verder klinkt.”
In maart bracht ze een nieuwe cd uit met stukken van Schubert, Brahms en Händel, maar ook van Stravinsky, Glass en Piazzolla. “Technisch kun je op de accordeon haast alles spelen. Alleen pianomuziek waarbij de pedaal een belangrijke rol heeft, is lastig. Liszt bijvoorbeeld.” En Bach. Zelf kwam ze in 1997 met een Bach-cd. Zoals de beroemde Franse accordeonist Richard Galliano afgelopen jaar. Die kreeg mooie recensies, maar Mie is er niet zo over te spreken. “Hij speelt enkel de melodielijnen en laat zich verder begeleiden. Zo breng je de accordeonmuziek vijftig jaar terug in de tijd. Galliano speelt Piazzolla beter dan Piazzolla maar bij zijn Bach-cd kan me niet bekoren.”
Biedt haar instrument troost bij de berichten uit Japan? Ze schudt haar hoofd. Het is te erg, ze speelt voorlopig alleen maar om in conditie te blijven.
