Ieder jaar presenteren de modehuizen hun nieuwste badpakken. Dat die soms weinig verhullen, daar kijkt niemand meer van op. Dat was pakweg honderd jaar geleden ondenkbaar. Zwemmende vrouwen moesten zich hullen in lange jurken, maar de Australische Annette Kellerman doorbrak dat taboe.

De jonge Annette Kellerman kon door een gebrek aan Vitamine D niet lopen zonder stalen beugels. Op advies van de huisarts stuurden pa en ma Kellerman hun dochter op zwemles, om de benen sterker te maken.

In de haven van Sydney kreeg Kellerman (1886, New South Wales) haar eerste les. De dokter had gelijk: na een paar jaar zwemles waren de beugels overbodig. Ondertussen zwom Kellerman niet alleen om haar gezondheid te verbeteren, ook kreeg ze plezier in het zwemmen: “Nadat ik het onder de knie had, ging ik overal en altijd zwemmen.”

Ze deed mee aan zwemwedstrijden en legde zich toe op schoonspringen. Met een duik van 28 meter hoogte, vestigde ze zelfs een record voor vrouwen.

Kellerman was niet vies van de spotlights. Ze gaf demonstraties schoonspringen tijdens haar middelbareschooltijd, trad twee keer per dag op als zeemeermin in de Exhibition Aquarium in Melbourne en had een rolletje in het theaterstuk The Breaking of the Drought, waarin ze spectaculair hoge duiken uitvoerde.

In 1902 begon de professionele zwemcarrière van Kellerman. Het duurde niet lang voordat ze de meeste Australische records brak. Haar vaderland werd te klein voor haar. De wereld lag aan haar voeten. Nog in 1902 schreef ze het eerste wereldrecord op haar naam. Drie jaar later, met talloze wereldrecords op zak, reisde ze af naar Europa.

In Londen zwom ze 27 km door de Thames, in Parijs deed ze mee aan een zwemwedstrijd in de Seine – ze versloeg de meeste mannelijke deelnemers. Het bleken slechts opwarmertjes voor wat komen ging. Kellerman was vooral naar Europa afgereisd om als eerste vrouw het Noordzeekanaal over te steken. Tot dan toe was slechts één man daarin geslaagd.

De Daily Mirror, sponsor van Kellerman, zorgde voor dagelijkse publiciteit. Naast artikelen publiceerde de Britse krant foto’s van de Australische Zeemeermin, zoals haar bijnaam luidde. Zo maakte het grote publiek kennis met de progressieve zwemkleding van Kellerman. Ze droeg namelijk niet het gebruikelijke vrouwelijke zwemkostuum, bestaande uit een geplooide jurk met lange mouwen, een korset, kousen, schoenen en een rok tot de enkels. Kellerman droeg een strak badpak. De zwemkleding toonde haar blote armen en benen en accentueerde de vrouwelijke vormen. In Australië was het niet ongewoon dat vrouwen in deze praktische zwemkleding deelnamen aan wedstrijden. Daarbuiten nog niet. In de Verenigde Staten was het voor zwemmende vrouwen verboden om zich schaars te kleden. In Groot-Brittannië droegen vrouwen al iets lossere zwemkleding, maar zwommen mannen en vrouwen in aparte ruimtes.

Kellerman had lak aan de gangbare normen en waarden. In een natte lange geplooide zwemjurk woog ze bijna vijftien kilo meer. De oversteek van Dover naar Calais zou dan bij voorbaat onmogelijk zijn geweest. Vrouwen moesten volgens haar net als mannen kunnen kiezen in welke kleding ze zwommen.

In augustus 1905 vertrok Kellerman om twee uur ’s nachts vanuit Dover naar Calais. Na een aantal uur keerde het tij en had Kellerman de kracht niet om de overkant te bereiken. Ze ondernam nog twee pogingen, maar nooit bereikte ze de Franse kust. Toch was haar populariteit enorm, vooral door de reportages in de Daily Mirror. Kellerman werd door Engelse zwemclubs uitgenodigd om demonstraties te geven aan hun leden. Ook van de exclusieve Bath Club kreeg ze een uitnodiging. Daar mocht Kellerman optreden voor de hertog en hertogin van Connaught (de derde zoon en schoondochter van koningin Victoria). Maar de Bath Club verwachtte van Kellerman dat ze zich niet al te schaars zou kleden. Het was niet acceptabel om voor leden van de koninklijke familie te verschijnen in mannelijk ogende zwemkleding. Kellerman had geen zin om een zware en logge jurk aan te trekken. Ze besloot om alleen een paar kousen aan haar badpak te naaien, zodat haar blote benen niet zichtbaar waren. Het werd haar handelsmerk.

In 1906 vertrok ze naar de Verenigde Staten. Eerst voerde ze duikstunts uit in een amusementspark in Chicago. Daarna vertrok ze naar Boston om in het Wonderland Amusement Park op te treden. De autoriteiten waren vaak minder blij met haar komst. De zedennormen van Kellerman werden vooral in Boston niet gewaardeerd. Ze werd gearresteerd wegens onfatsoenlijkheid. De rechter besloot haar uiteindelijk niet te vervolgen als ze zich voor en na de shows zou omhullen met een mantel.

De media-aandacht voor Kellerman en haar badpak steeg door de aanhouding tot ongekende hoogte. Kellerman verzette zich tegen de preutse kijk op zwemkleding. “Het is te wijten aan verlegenheid waardoor zo veel vrouwen in dit land niet hebben leren zwemmen”, vertelde ze later aan een Amerikaans tijdschrift. Maar al die aandacht leidde er ook toe dat zwemkleding nu werd gezien als iets dat modieus, begeerlijk en praktisch kon zijn. Zo stond Kellerman, met haar eendelige strakke badpak, aan de basis van de badpakmode. De allesverhullende zwemkleding begon langzaam plaats te maken voor badkleding waar de vrouwelijke vormen getoond mochten worden. Kellerman had laten zien dat het lichaam door sportieve activiteiten en een gezonde levenswijze ook goed gevormd kon zijn zonder korset. Professor dr. Dudley Sargent van Harvard, die meer dan 10.000 vrouwen had vergeleken met de Venus van Milo, meende dat Kellerman zelfs het perfecte lichaam had. En dat liet ze graag zien in haar badpak.

In 1916 ging ze nog een stapje verder. Kellerman was begonnen aan een Hollywoodcarrière en in A Daughter of the Gods verscheen ze naakt op een lange lok haar na. Ze schaamde zich er niet voor. Het was immers wetenschappelijk bewezen dat ze over het perfecte lichaam beschikte.

Dit is de 10e aflevering in de reeks Museum van de Sport. Zie ook zuiderlucht.eu/tag/sportmuseum