Sinds Black Lives Matter hebben zwarte modellen in catalogi en modeshows een voetje voor. Eén ging aan hen vooraf: Naomi Campbell. VEERLE WINDELS beschrijft haar als game changer. ‘Was ze geen model, dan zou ze een land kunnen besturen.’

In de jaren zeventig had Yves Saint Laurent in Mounia zijn favoriete couturemodel, in 1974 stond Beverley Johnson op de cover van Vogue. In 1997 deed Alek Wek het haar na bij Elle; het was ook het jaar dat Tyra Banks een contract tekende bij Victoria’s Secret. En Iman, de vrouw van David Bowie, gold in de jaren negentig als muze van designers als Versace, Calvin Klein en Donna Karan.

De pioniers krijgen navolging. Door de emancipatiegolf na Black Lives Matter en de hang naar diversiteit en inclusiviteit hebben zwarte modellen bij veel castingbureaus nu een voetje voor op het klassieke blanke, ranke model met hoge jukbeenderen, vaak met een paspoort uit pakweg Estland of Wit-Rusland. Zwarte modellen hebben hun plek opgeëist op de catwalk. Waarbij er één grote naam bovenuitschiet: Naomi Campbell. Het übermodel dat aan haar voornaam genoeg had, maar eens ze op een loopplank passeerde, nooit meer vergeten werd.

Naomi Elaine Campbell (Streatham, 1970) werd op haar vijftiende gespot door een modellenscout. Nog geen jaar later haalde ze de cover van de Britse Elle. Het zou de start worden van een carrière die tot vandaag loopt. Geregeld mag ze nog een show openen of sluiten, in ruil voor een klein fortuin: Campbell boeken is een statement.

Naomi Campbell. foto Marco Bahler

Dat ze als een ranke hinde over de catwalk draaft, heeft misschien met haar Jamaicaanse moeder te maken: die was danseres. En dat ze van in het begin van haar carrière geregeld van zich afbeet (tegen mannen en tegen vrouwen) kan te maken hebben met het feit dat ze haar vader nooit heeft gekend. Ze vond een vaderfiguur in de Frans-Tunesische modeontwerper Azzedine Alaia (1935-2017), die ze daddy noemde; in heel wat interviews zou ze verklaren dat ze zo blij was met haar uitgebreide modefamilie. Haar mooiste loopjes deed ze voor huizen als Versace – vaak samen met Christy Turlington en Linda Evangelista, samen werden ze wel eens The Trinity genoemd. De lijst van shows, magazinecovers en campagnes is eindeloos.

Toch liep Campbells carrière niet over rozen. Regelrecht racisme was nooit veraf. Toen Dolce & Gabbana haar ooit weigerden te boeken, lieten Turlington en Evangelista weten dat ze hun naam ook mochten schrappen. Het verhaal gaat dat het pas na tussenkomst van Saint Laurent was dat Campbell in 1988 het eerste zwarte model op de cover van de Franse Vogue werd. Toen ze een jaar later ook de cover sierde van de Amerikaanse Vogue was het hek van de dam. Ineens was Naomi Campbell big business. Dat werd in de hand gewerkt door Versace, die in 1991 alle supermodellen tegelijk boekte, en door popzanger George Michael die de meisjes, inclusief Naomi, vroeg voor de video van zijn hitsingle Freedom.

 In het kielzog van Naomi Campbell kregen we weet van zwarte designers, zwarte stilisten, zwarte fotografen, zelfs een eerste zwarte hoofdredacteur bij Vogue.

Naomi Campbell werd een gamechanger in de mode-industrie. In haar kielzog kregen we plots weet van zwarte designers, zwarte stilisten, zwarte fotografen, zelfs een eerste zwarte hoofdredacteur, Edward Enningful, die tot voor kort de baas was bij het Britse Vogue. Je zou zelfs kunnen beweren dat door Campbell ook non-binair en transgender, en ook ronde modellen hun plek kregen in de pole positions van de modewereld. Met haar grote mond en vaak ongezien hoge eisen voor wie met haar werkte, ontketende Campbell een nieuwe manier van kijken naar de industrie. Sommigen noemen dat ‘woke’. Anderen hebben het over een closere, zeg maar realistischer verbinding met de echte wereld, waar dus niet alleen lange, ranke, blonde en witte modellen in rondlopen.

Volgens Edward Enningful straalt Campbell de mystiek van oude Hollywoodsterren als Greta Garbo en Marlene Dietrich uit. Met haar werken noemt hij zalig, want ze is ‘uitermate gefocust en ronduit betoverend.’ Onder zijn leiderschap bij Vogue werd ze zelf even journaliste. ‘Was ze geen model, dan zou ze een land kunnen besturen’, vertelde hij. ‘Naomi heeft altijd moeten vechten, en vandaag zelfs nog meer.’

Toch lijkt dat niet zo. Naomi is nog steeds erg present. Ze opende eigen restaurants, schreef boeken, ging acteren en durfde zelfs op de cover van Playboy gaan staan. Tegelijk uitte ze zich als activiste, en niet alleen naast Nelson Mandela, die ze trouwens haar opa noemde. Een tijd terug tekende ze een beauty-contract met Nars. Op Youtube heeft ze een eigen kanaal (No Filter with Naomi) en tijdens de laatste modeweken werd ze alweer op de catwalk gespot. Zoals in New York, met eigen ontwerpen voor het label PrettyLittleThing. Ze komt en ze gaat en lijkt altijd in charge. Dat ze nu in Londen een eigen expositie krijgt die niet alleen focust op haar kleerkast maar ook op de manier hoe ze de modewereld een geweten schopte, mag dus niet verbazen.

Naomi in Fashion. Vanaf 22.06 in V&A, South Kensington, Londen. vam.ac.uk