Op een steenworp afstand van warenhuis Schunck, een van de iconen van het moderne Heerlen, ligt Huis De Luijff, een statig 17e eeuws herenhuis. Achter het pand is een zaaltje waar op 18 april 1951 een oprichtende vergadering plaatshad van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), de voorloper van de Europese Unie. De EGKS wilde de handelsbelemmeringen tussen de Benelux-landen, Duitsland, Frankrijk en Italië wegnemen en de internationale handel bevorderen.

Dat was ruim 63 jaar geleden. Wat is er in de tussentijd gebeurd? Is deze Europese gedachte nog terug te vinden in Heerlen anno 2014, centrum van de Parkstad, gelegen in een van de dichtstbevolkte gebieden van Europa van vandaag?

Twee jaar geleden begon Schunck*, tegenwoordig een cultuurhuis dat diverse disciplines huisvest, met het onderzoeksproject NEW or NOTROPOLIS. In drie steden, Heerlen, Aken en Hasselt werd gesproken over kennisuitwisseling, samenwerking in planning, het leggen van verbindingen en het bevorderen van grensoverschrijdende bewegingen.

Verschillende ambities kwamen aan bod. Luik wilde in 2017 een wereldtentoonstelling organiseren, Maastricht en de Euregio verwachtten in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa te kunnen worden, en de Parkstad streefde ernaar voor de periode 2014-2020 de Internationale Bau-Austellung (IBA) binnen te halen. Is de Euregio Maas-Rijn geholpen met evenementen op het gebied van cultuur en ruimtelijke ontwikkeling? Onderstrepen deze ambities niet juist het belang en de noodzaak voor een gezamenlijke Euregionale agenda? En, als we spreken over de Euregio Maas-Rijn, waar hebben we het dan eigenlijk over?

Stedelijke en regionale ontwikkelingen worden steeds belangrijker. Stedelijke regio’s zoals de Randstad, de Vlaamse driehoek en het Ruhrgebied krijgen een steeds belangrijkere positie. Ze overstijgen het landsbelang en sluiten beter aan op de economische schaal en ambitie van Europa. In dit verband zou Europa beter gezien kunnen worden als een verzameling van stedelijke regio’s.

De Euregio Maas-Rijn ligt in de periferie van Nederland, Duitsland en België, maar ligt als internationale regio juist in het centrum van die drie stedelijke regio’s. Het gebied heeft ongeveer 3,9 miljoen inwoners, en kenmerkt zich vooral door zijn landschappelijke en groene structuur. Kan de Euregio zich als relevante stedelijke Europese regio ontwikkelen?

Zou de Euregio Maas-Rijn als innoverend stedelijk netwerk gezien kunnen worden, waar de steden uit de drie landen intensief samenwerken op het gebied van wonen, werken en recreëren? De Euregio Maas-Rijn als proefkamer voor Europese regionale samenwerking…

Eerder dit jaar werd het door ESPON gefinancierde onderzoek LP3LP gepresenteerd, waarin de landschappelijke kwaliteiten van de Euregio Maas-Rijn in kaart werden gebracht en richtlijnen opgesteld voor behoud en beheer van dit unieke gebied.

Het onderzoeksproject Newtropolis brengt voor het eerst de culturele en ruimtelijke ontwikkeling in beeld. Het onderzoek wil de actuele ruimtelijke en culturele vraagstukken in de Euregio Maas-Rijn op de agenda plaatsen en daar vragen bij stellen. Het is, net als deze publicatie bij Zuiderlucht, tevens een oproep om aan te sluiten bij het delen van kennis, inzichten en initiatieven ter bevordering van de kwaliteit van het culturele leven in deze Euregio.

Kor Bonnema

directeur Schunc*

Hein Smedts

curator architectuur Schunck*