Het Chinees restaurant van haar vader nam ze nooit over. Yan Ting Yuen verwesterde en werd cineaste, haar ouders keerden terug naar China. PAUL VAN DER STEEN spreekt met haar over de film die ze maakte over ouders en hun beweegredenen. “In de Chinese cultuur blijft heel veel onuitgesproken. Dat is niet per definitie slecht.”

“Eigenlijk hou ik niet van ego-documentaires. De wereld staat in brand. Waarom zou je als filmmaker de kijkers dan lastig vallen met je privésores?” Min of meer per ongeluk maakte Yan Ting Yuen er toch een.

Eind 2013 keerden haar ouders na veertig jaar Nederland voor hun oude dag terug naar China. En ze dacht: je bent filmmaker, dit is zo bijzonder, dit moet je vastleggen. “Dat heb ik gedaan. Voor mezelf. Niet met het idee dat het zou resulteren in een documentaire.”

Eigenlijk had ze op dat moment helemaal geen tijd. Ze was druk met de documentaire Het geheim van de Hema. Uiteindelijk overtuigden collega’s, enthousiast als ze waren over de verhalen en de beelden, haar van de noodzaak van een film. Over haar vader en moeder zou het gaan. En over de rest van de familie. Niet over haarzelf. “Pas tijdens het maken werd het me duidelijk dat ik zelf ook in beeld moest. Mijn familie gaf zich bloot, dan kun je zelf niet buiten schot blijven. Bovendien: ik ben verwesterd en daarmee een ingang voor het publiek tot die voor hen vreemde Aziatische wereld.”

Nog altijd vindt Yan Ting Yuen (Hongkong, 1967) dat ze met De keuze van mijn vader niet per se een ego-documentaire heeft gemaakt. “Als het goed is, vertel ik behalve een particulier ook een universeel verhaal.”

Yan Ting Yuen

Ze wilde uitzoeken wat de bepalende krachten waren in het leven van haar vader. Dwong de geschiedenis hem tot verhuizingen of maakte hij zelf de keuzes? Chak Man Yuen (1938-2016) werd geboren in het Chinese Po On, waar hij – vroeg wees – een zwaar bestaan leidde in het door de burgeroorlog en hongersnoden geplaagde land. Als adolescent wist hij te verkassen naar het toen nog Britse Hongkong. Hij voer op de koopvaardij en was taxichauffeur. Begin jaren zeventig emigreerde hij met vrouw en jong kind naar het onbekende Nederland. “De Culturele Revolutie dreigde over te slaan naar Hongkong. Maar misschien ging hij simpelweg zijn broer achterna, die eerder dezelfde weg was gegaan.”

In Maastricht leerde hij goed koken en begrijpen wat Nederlanders onder Chinees eten verstaan. Zijn eerste eigen restaurant in de Brusselsestraat liep moeizaam. Het tweede, in de buitenwijk Caberg, werd wel een succes. Voor Yan Ting Yuen waren die kinderjaren bepalend voor haar professionele toekomst. “Mijn ouders waren druk met de restaurants, ik moest voor een belangrijk deel mezelf vermaken. Dat deed ik door te vluchten in een fantasiewereld en heel veel naar films en televisie te kijken.”

Haar ouders dachten dat hun dochter de restaurants zou overnemen, maar Yan Ting Yuen kon die verwachting niet waarmaken. Ze ging communicatiewetenschappen studeren en werd filmmaakster. In 2001 maakte ze nog wel een documentaire over de branche die ze zo goed kende uit haar jeugd: Chin. Ind. Een leven achter het doorgeefluikje. “Een neef heeft de zaak van mijn ouders overgenomen. Het is de pijn van alle migranten: ouders realiseren zich vooraf niet hoezeer het nieuwe land hun kinderen zal veranderen.”

Yuen laat in haar film ook zien dat het anders had kunnen lopen. Haar vader hoorde in zijn Chinese jaren bij de allerarmsten en daarmee tot de kanshebbers voor partijfuncties. Hoe was het leven gelopen als hij gebleven was? De regisseuse filmde ook een neef en een nicht die in China bleven en schatrijk werden. “Toen wij vertrokken waren ze armer dan wij. De nicht werkt nu niet eens meer, ze vult haar dagen met Hermes-tassen en beautybehandelingen. Twee personeelsleden wonen bij haar in een achterkamertje. Je betaalt wel een prijs voor die welvaart. Je kan veel zeggen in China, maar niet alles. Het blijft een éénpartijstaat.”

Yan Ting Yuen met haar vader

Werken met familieleden als personages viel haar in eerste instantie tegen. “Documentaires laten zich nooit helemaal regisseren, maar je gaat wel met bepaalde ideeën aan het werk. Mijn familieleden deden echter precies wat ik niet wilde. Ik ben nogal een controlfreak, maar uiteindelijk kon ik het loslaten. Het was een goede les voor me.”

De productie van de documentaire was tegelijkertijd een mooie gelegenheid voor haar ouders om te zien wat hun dochter nu precies doet. “Daar hadden ze geen idee van. Via een neef hoorde ik dat mijn vader trots is op mijn werk. Dat zou hij me nooit direct zeggen.”

De zoektocht naar identiteit is een constante in Yuens oeuvre. Het thema komt terug in al haar films. Van Yang Ban Xi: de 8 modelwerken (2005) – over propagandistisch muziektheater in China ten tijde van de Culturele Revolutie – tot Het geheim van de Hema (2012), over de oer-Nederlandse winkelketen.

De keuze van mijn vader leverde de regisseuse niet de vooraf gehoopte antwoorden op. “Het is ook typisch iets westers om te denken dat die er altijd zijn. Waarom ook altijd vragen hebben? In de Chinese cultuur blijft heel veel onuitgesproken. Dat is niet per definitie slecht. Hier móet alles tot op het bot worden uitgezocht, loopt bijna iedereen bij de psychiater. Zonder veel te praten, kom ik er in de loop van de film achter dat het goed zat tussen mijn vader en mij. Dat is ook een antwoord, misschien wel het belangrijkste.”

De enige echt bewuste keuze die Yuens vader in zijn leven maakte, was misschien wel om zich niet te laten behandelen aan zijn nieraandoening. Hij overleed afgelopen december.

Yuen draait inmiddels alweer een volgende film. Met collega-cineast Robert Kosters maakt ze een reconstructie, De Achtste Dag, van de spannendste week van de kredietcrisis van 2008 in Nederland. De week waarin Fortis/ABN Amro van de ondergang gered moest worden. “Voor sleutelfiguren van toen, mensen als de Belgische premier Yves Leterme en de president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink, was het de bepalendste periode van hun leven. Die willen nu reflecteren op de gebeurtenissen van toen. Tijdens weekends aan overlegtafels werden ze geacht op hun scherpst te onderhandelen, beslissingen over miljarden euro’s te nemen, terwijl zelfs zij niet precies wisten wat er aan de hand was. Het wordt een film met voornamelijk pratende hoofden. Maar dat kan ook heel spannend zijn. Denk maar aan de documentaire The Fog of War waarin Robert McNamara vertelt over zijn ervaringen als defensieminister onder John F. Kennedy en Lyndon Johnson. Het verhaal zo spannend vertellen dat het voelt alsof je er middenin zit. Dat willen wij ook.”

De keuze van mijn vader  is vanaf 22 juni o.a. te zien in Lumière Maastricht, Chassé Breda en LUX Nijmegen.