Ode aan de Vrijheid

Ook op lokaal niveau kunnen grootse artistieke belevingen worden gerealiseerd. Zo viert de gemeente Eijsden-Margraten in het Zuid-Limburgse Heuvelland met het Ode aan de Vrijheid programma in muziek, woord en beeld de bevrijding 75 jaar geleden.

“Je kunt het niet navoelen, was het eeuwige verwijt van mijn vader die gevlucht was bij de Hongaarse opstand tegen de Russische onderdrukking in 1956. En hij had gelijk want ik heb geen oorlog meegemaakt en geen onderdrukking gekend”, vertelt Juliette Sinkó. Zij is buurtcoach van kunst, cultuur, natuur, milieu en leefomgeving van de gemeente Eijsden-Margraten en onder de indruk van de evenementen die op 7, 12 en 14 september in haar gemeente gaan plaatsvinden. Zij gaat voor ZL Podium in gesprek met enkele initiatiefnemers.

Sinkó: “Welke sporen laten de ervaringen van onze voorouders achter? De terreur verdween even plots als dat die gekomen was. Jaren hadden onze voorouders in de smok van de dreiging geleefd. Het land had een beroerte gehad en kraters geslagen in de zielen van haar bewoners. In welke mate worden wij gevormd door een geschiedenis die we zelf niet live hebben meegemaakt? Over die complexe vragen ga ik in gesprek met Euregionale jongeren, kunstenaars, artiesten en musici. Door middel van hun verhalen hoop ik inzicht te krijgen in het moeras van voorbije tijden en in mijzelf.”

Deel je Verhaal

‘Het is niet alleen belangrijk wat een mens tijdens zijn leven doet, zegt, denkt of droomt maar ook waarover hij zwijgt.’ Dit citaat van de Hongaarse schrijver Sándor Marai uit zijn dagboekaantekeningen gaat ook op voor Mirtel Gommans van stichting Deel je Verhaal. “Vrijheid is de mogelijkheid om open en eerlijk verhalen te vertellen en te delen”, vertelt Gommans aan de tuintafel in Heerlen onder het genot van een ouderwets kopje filterkoffie. “Mogen vertellen wat je meemaakt, wat je raakt en waarom je doet wat je doet heeft alles te maken met vrijheid”. Voor 75 jaar Liberation in Margraten en Mesch biedt stichting Deel je Verhaal een platform aan jongeren om het thema Ode aan de Vrijheid van verschillende kanten te belichten. Er zijn nu verschillende teams van middelbare scholieren samengesteld die hun eigen ervaring omtrent het thema via de Facebookgroep, website en/of op één van de podiummomenten delen. De teams mogen zelf kiezen welke media of vorm ze willen toepassen. Hierbij worden ze door professionals van Deel je Verhaal wekelijks gecoacht. “Het is een dynamisch proces waarbij sommige jongeren de geschiedenis benaderen uit archiefmateriaal terwijl andere juist in gesprek gaan met getuigen”, vertelt Gommans.

Camille, een leerlinge van school Porta Mosana, bezocht op een vijfdaagse schoolreis naar Berlijn een vrouw die de Koude Oorlog had meegemaakt. De vrouw vertelt Camille over die duistere periode en de vrijheid die ze na de val van de muur vol ongeloof toch ervaarde. Op de Deel je Verhaal Facebook pagina deelt Camille deze bijzondere ervaring en hoe dat haar persoonlijke visie op vrijheid heeft beïnvloed. “Zo wordt een verhaal een levensles die ook weer andere kan inspireren”, aldus Gommans.

De consequenties van vrijheid

“Er is een kantelpunt bereikt over hoe de jeugdige generaties denken over vrijheid”, vertelt Dorieke Schreurs. Zij is voor 75 jaar Liberation als curator aangesteld voor de tentoonstelling Ode aan de Vrijheid. Schreurs is gefascineerd door het menselijk leven en de wereld om ons heen en zoekt als kunstenaar de synergie op tussen kunst, mens en aarde. En dat is ook wat haar boeit bij het creatieve proces van de tweedejaars studenten van de Maastricht Academy of Media and Design (MAMDT).

Speciaal voor 75 jaar Liberation zijn de profielen van grafische vormgeving en fotografie van de MAMDT gekoppeld in één programma. De studenten hebben het thema Ode aan de Vrijheid in een beeldende mix vormgegeven. Wat is hun visie op vrijheid en hoe gaan zij dit vorm geven? Deze vraagstukken zijn leidend waarbij Schreurs met de tentoonstelling de focus van vrijheid verlegt naar de volgende generaties. “We hebben een boeiende selectie kunnen maken. Multimedia, verstilling in fotografie of juist interactie in een installatie. De studenten maken zowel individueel werk als groepswerk. Een van de groepjes zijn drie studenten die met multimedia juist de consequenties van onze vrijheid weergeven”, vertelt Schreurs. “Die andere blik op vrijheid voedt de dialoog tussen jong en oud. En dat vind ik interessant”.

Zo kwam ook Anneliek Peters op haar pad. Peters studeerde afgelopen zomer af aan de kunstacademie Maastricht. Met het project Before we forget richt deze jonge maakster zich op de verhalen die verloren dreigen te gaan. En hoe we deze verhalen uit het verleden kunnen bewaren voor de toekomst. Met een interactieve audio-installatie verzamelt Peters archiefmateriaal van de gemeente Eijsden-Margraten en verwerkt dit in een bijzonder kunstproject. Zo wordt met de tentoonstelling en gericht op het thema Liberation een spanningsboog gecreëerd tussen het verleden, heden en toekomst.

College tour

“De bevrijding, ofwel onze huidige vrijheid, betreft iedereen!” Dit zegt Peter Caelen, de bezieler van het projectplan Ode aan de Vrijheid voor de gemeente Eijsden-Margraten. “Naast het herdenken van de feitelijke bevrijding van onze gemeente wil ik met de 75 jaar Liberation activiteiten vooral doelen op bewustwording. Wat heeft die bevrijding voor ons betekend en wat betekent die anno vandaag nóg?”.

In navolging van het concert De Groote Oorlog, die hij samen met cellist Olsi Leka vorig jaar tijdens de Uitmarkt in Margraten vertoonde, ontwikkelde Caelen een soortgelijk concept, Recital en beeld WOII met beelden en teksten die weergeven wat er speelde in deze ingrijpende periode. Ze putten hierbij uit materiaal en documenten die direct met onze regio te maken hebben. Ook bij de muziekkeuze is er een directe link met de oorlog. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Dmitri Shostakovich. Caelen wil met dit herdenkingsconcert vervolgens stil staan bij de vragen: Wat heeft deze bevrijding en de dood van al deze mensen voor ons betekend? Wat betekende het ontstaan van de Europese samenwerking en hoe groot is de betekenis hiervan? Volgens Caelen is dit een goed moment voor een debat met de schoolgaande jeugd. Want wat weten zij hierover en wat betekent vrijheid voor hen? En toch zeker ook: wat betekent Europa voor jongeren?

Peter Caelen heeft de Maastrichtse schrijver en filosoof Govert Derix uitgenodigd als gespreksleider van de college tour waar 400 scholieren van verschillende middelbare scholen uit de regio aan deelnemen. Lana Nasser is een Jordanese actrice, danseres en schrijfster, maar vooral bekend als verhalenverteller. Bij de college tour is zij te gast en gaat in gesprek met Derix en de scholieren. De scholieren gaan vervolgens met het thema Ode aan de Vrijheid debatteren bij het kunstproject Vrij Zijn.

“Al 75 jaar leven wij binnen Europa in vrede.”, zegt Caelen. “Met het verstrijken van de tijd, de veranderende bevolkingssamenstelling en de opkomst van het populisme lijken wij ons niet meer bewust van deze luxe. Als fervent Europeaan kan naar mijn mening het belang van verbinden daarom niet vaak genoeg worden benadrukt.”

Peter Caelen en Olsi Leka.

Programma overzicht

Zaterdag 7 september
Ode aan de Vrijheid in Muziek, woord en beeld
Locatie: gemeentehuis en gemeenschapshuis Oos Heim Margraten
Toegang is gratis. Aanvang: 18.30 (vanaf 18.00 uur gaan de deuren open)

Een avondvullend programma waarin een Ode aan de Vrijheid wordt gegeven door jong talent uit de (Eu)regio. De tentoonstelling van MAMDT en Before we Forget van Anneliek Peters (I-Arts) wordt feestelijk geopend met persoonlijke verhalen over 75 jaar bevrijding op het podium van Deel je Verhaal en het pianoconcert Recital en Beeld. De officiële opening van de tentoonstelling is om 18.30 uur in het Huis van de Burger, Amerikaplein 10 in Margraten. Daarna is de tentoonstelling te bezichtigen t/m zondag 29 september tijdens openingsuren. Start Recital en Beeld en Deel je verhaal om 20.00 uur in gemeenschapshuis Oos Heim, Clermontstraat 10, Margraten.

Donderdag 12 september, start 9.30 uur
Vrijheidsspelen
Locatie: Festivalweide, Mesch
Besloten activiteit
In het teken van Ode aan de Vrijheid nemen ruim 1500 scholieren deel aan de Vrijheidsspelen met o.a. workshops, debatten, een college tour, een bootcamp, muziek, dans, theater, reportages en heel veel kunst.

Zaterdag 14 september, start 13.00 uur
Vrijheidsmarkt met Deel je Verhaal podium
Aanvang: 13.00 uur. Toegang is gratis.
Locatie: Festivalweide, Mesch
Er wordt een markt georganiseerd waar met kunst, cultuur, muziek en lokale streekproducten de vrijheid wordt gevierd. Tevens zijn hier de resultaten te bekijken van de kunstwerken en reportages van de Vrijheidsspelen en zijn er getuigenverklaringen van de jongeren op het podium van Deel je verhaal.

75jaarliberation.nl