Ooit was Landbouwbelang een door boeren opgerichte coöperatie om goedkoop te kunnen in- en verkopen. In Maastricht leverde dat een groot fabrieksgebouw aan de Maas op met graansilo’s, sorteermachines en kranen om containers te verschepen.

Maar tijden veranderden. De gebouwen kwamen leeg te staan en in 2002 nam een groep jongelingen bezit van de voormalige veevoerfabriek aan de Biesenwal om er te wonen en te werken. Zij noemden hun krakersinitiatief naar de fabrieksnaam op het gebouw: Landbouwbelang.

Tot twee keer toe ontruimde de gemeente de kolos tijdens grote feesten, tot de twee partijen in 2006 een convenant overeenkwamen. De krakers mochten twaalf keer per jaar een feest houden, mits ze zelf de beveiliging regelden. Daarna liet de gemeente hen lange tijd met rust en groeide de gekraakte veevoerfabriek uit tot een culturele vrijplaats met bewoners en gebruikers – mensen die er een werkplaats of atelier hadden – die graag iets terug wilden geven aan de stad die hen dit gebouw gunde.

Er kwam een weggeefwinkel, waarvoor iedere donderdagmiddag minder fortuinlijke stadgenoten in de rij staan. Een keldertjesavond die ruimte biedt voor intieme optredens. Elke vrijdagavond is er een voedselbank. ’s Middags gaan vrijwilligers naar de markt waar zij spullen oppikken die marktlieden anders weggooien. Van alle ingrediënten wordt een gezamenlijke maaltijd gekookt. Rond een uur of vijf zitten mensen massaal te snijden. Rond negenen is er een vegetarisch driegangendiner, waarvoor iedereen betaalt wat hij wil en kan. Vaak is dat niet meer dan een euro.

Arjen Zuidgeest (37) is één van de zestien bewoners, hij woont nu tien jaar in Landbouwbelang en heeft er een webdvelopment bedrijfje. Hij ontvangt me deze donderdagmorgen in de lege eetzaal van het fabriekspand. In totaal maken zo’n vijftig mensen gebruik van het gebouw, vertelt hij. Hij leidt me graag rond.

Ik vergaap me aan de boomhut die een bewoner achter de voormalige beheerderswoning bouwde. Aan de antieke woonwagen van Bob. Aan de zelfgebouwde broodoven in de tuin waarin Daniel brood leerde bakken. “Nu heeft hij een broodzaakje in de stad”, zegt Arjen.

Landbouwbelang, Maastricht, 2012.
Foto: Bert Janssen.

We lopen door de voormalige opslaghal waarin Cirque Platzak jaarlijks een maand repeteert in ruil voor gratis voorstellingen, door de hal waar grote feesten worden gehouden, door de her en der in het gebouw verspreide ateliers, door de dojo annex yogastudio.

Voor zichzelf hebben de krakers enorme ruimtes getimmerd om te wonen, sommige bungelend aan het plafond en alleen via het dak te bereiken. Er staan houtkachels, want centrale verwarming is er niet. Elektriciteit is er wel, net als wifi. Dit wonderlijke universum kruipt onder mijn huid.

De krakers zijn autonoom. Van subsidies, zeggen ze, moeten ze niets hebben. Toch worden ze in de stad waar ze in de watten worden gelegd ook wel knuffelkrakers genoemd. Arjen ziet dat anders: “Wij hebben in de loop der jaren een band met de gemeente opgebouwd. Daardoor kunnen we vaak tot akkoordjes komen. Dat geeft ons een bepaalde marge.”

Maar het maakt de Landbouwbelang-krakers niet onaantastbaar. Net als de vrijbuiters van het Werkgebouw en het pop-up skate-café aan de Fort Willemweg hebben ze te horen gekregen dat ze moeten verkassen. De economie glorieert weer, en dan doemen bij de gemeente projectontwikkelaars op die gouden bergen beloven. “Voor creatievelingen is een economische crisis een zegen”, stelt Arjen vast. “Gebouwen komen leeg te staan en bieden ruimte voor nieuwe initiatieven. Zodra de crisis voorbij is, worden de rafelrandjes van de stad aangepakt. Een vloek voor vrijplaatsen. Nu zijn wij aan de beurt.”

Maar zo lang niets zeker is, gaan ze door. Bijvoorbeeld met het bouwen van een nieuwe keuken voor de voedselbank, hier Foodbank genoemd. Arjen: “We hebben geleerd er niet vanuit te gaan weg te moeten tot ze hier met een sloopvergunning staan. Vijf jaar geleden zou hier een theater van Joop van den Ende komen. Ook dat is uiteindelijk niet doorgegaan.”

Dit is deel 6 van een reeks Maastrichtse stadskronieken, een initiatief van de stichting Edmond Hustinx.