Oorlog
Haar naam is Helen Demont. Ze zal omstreeks honderd jaar oud zijn. Zijn naam is Heinz Fleischer. Hij is 93. Ze vertellen allebei over hun oorlog. Helen spreekt in het boek Godenslaap van Erwin Mortier. In welluidende zinnen vertelt ze over haar kinderjaren, haar liefdes en de Eerste Wereldoorlog in België. “Deze roman gaat over zodanig schrijven dat je de bestaande wereld het nakijken geeft”, schreef NRC Handelsblad. De bestaande wereld om mij heen reageerde gereserveerd: ‘Brallerig’ of ‘gekunsteld’. Over een goed boek valt te discussiëren.
Vanuit een zuil in Ainsi in Maastricht spreekt de stem van Heinz Fleischer in een tentoonstelling over de vervolging van homoseksuelen in de Tweede Wereldoorlog. Ik volg zijn vinger die rusteloos een plek tracht te vinden op zijn gezicht (hals, slaap, neus, lippen). Hij is maar een paar minuten close up in beeld. Heeft u ooit met iemand gepraat over uw ervaringen in Buchenwald?, luidt de vraag. “Mijn moeder heeft uit schaamte gezwegen of misschien uit diepgaand medelijden. Ik heb er nooit met iemand over gesproken.” Nooit! Met wie zou u erover hebben wíllen praten? “Misschien met mijn vader”, zegt hij en dan knakt Heinz. Wat zeg ik, hij barst, hij bloedt tranen, zijn gezicht stort in. Ik sta aan de grond genageld, tanden in mijn lip. Aldus sprak hij vanuit de bestaande wereld.
In het theater ontwaakt de consul in Onder de Vulkaan (Toneelhuis) uit een delirium: “Waar is iedereen? Zijn er wel anderen?” Miljoenen anderen, die tijdens de concerten van U2 afgelopen zomer een enorme foto van Aung San Suu Kyi voorgeschoteld kregen. Monddood gemaakt in een stille oorlog. Als ik er een soundtrack bij mag kiezen: Chapter Eight van Alexander Knaifel tijdens Musica Sacra.