Queen, Boudewijn de Groot en Skik lieten zich ooit inspireren door de fiets. Maar tot nu toe leverde de wielrennerij meer literatuur dan muziek op. Leon Vliex hoopt wat van de achterstand goed te maken met een compositie voor het Limburgs Fanfare Orkest.
Wielrennen en fanfare. Onder sommige kerktorens gaan de twee wel vaker een huwelijk aan. Waar in walm van frituurvet en bier een kermiskoers wordt verreden, klinken niet zelden de koperen klanken van harmonie en fanfare.
Met het Limburgs Fanfare Orkest als uitvoerend gezelschap en het WK Wielrennen als decor heeft componist Leon Vliex een ander soort blaasmuziek in gedachten. Een ander soort wielrennen ook. Met zijn compositie hoopt Vliex (Heerlen, 1968) de heroïek van de grote wedstrijden op te roepen en het fysieke labeur van de coureurs recht te doen. Dat is ook wat hem trekt in de sport. “Ik werk overdag thuis en tijdens de Tour de France kijk ik nogal eens naar de middaguitzendingen, vooral die van de bergetappes. Die jongens zien zó ontzettend af. Vergelijk dat met wat voetballers presteren in verhouding met hun verdiensten. Dan zijn de verhoudingen toch wat scheef.”
Veel kwam bijna als vanzelf tot de componist, toen hij ging zoeken naar manieren om de prestaties van de renners te verklanken. “Die typerende claxoninterval van de volgauto’s. De fluitjes van de agenten bij het passeren van het peloton.”
In zijn compositie Koersen op je oren pakt Vliex de wedstrijd al voor het begin op. “Het verzamelen voor de start, het voorstellen van de deelnemers van allerlei verschillende nationaliteiten, het zetten van handtekeningen, de stilte voor de storm vlak voordat de koers begint. Ik heb dat allemaal proberen te vatten in een mooi gedragen choraal waar de melodieën van verschillende volksliederen doorheen waaien. De koers begint zoals een koers meestal begint: kabbelend. Op dat moment is ook voor het eerst het hoofdthema van de compositie te horen. Later gaat het tempo flink omhoog en werk ik naar een climax toe. Onderweg moet nog een pittige helling bedwongen worden. Dan stokt de muziek wat, wordt het allemaal wat zwoegender. Eenmaal in de afdaling gaat het almaar sneller en sneller.”
Vliex, woonachtig in het Utrechtse IJsselstein, groeide op in Brunssum. Zijn opa en zijn vader droegen het blaasmuziekvirus over, beiden dirigeerden gezelschappen. Zelf verhuisde Vliex na de middelbare school naar Utrecht om daar muziekwetenschappen te studeren. Aan het Hilversumse conservatorium kreeg hij les in hafa-directie, het dirigeren van harmonie- en fanfareorkesten. Eigenlijk kan hij zich niet voorstellen dat hij níet zou componeren voor harmonieën en fanfares. “Ik ben opgegroeid in die wereld, ken hem van binnen en van buiten. Als zesjarige speelde ik trompet in de harmonie van Molenberg (Heerlen). In de loop der jaren heb ik meegespeeld in veel van de orkesten waar mijn vader dirigeerde. Op de meeste instrumenten heb ik gespeeld of kan ik spelen. Dat is handig voor een componist: ik ken de klanken, ik ken de mogelijkheden en onmogelijkheden.”
Vliex is gewend om in opdracht te werken. Vaak vragen gezelschappen hem om de lokale geschiedenis of cultuur van hun thuisbasis te verklanken. De opdracht voor het WK is van een andere orde. De samenwerking met klankwerkplaats Intro in Situ, die het experiment niet schuwt, biedt ook mogelijkheden voor een progressievere aanpak dan normaal. Tegelijkertijd wil hij het publiek niet van zich vervreemden. “Ze moeten herkenningspunten in een stuk aantreffen. Dat wil niet zeggen dat ik blijf hangen bij traditionele hafa-muziek. Dat doe ik nooit. Mijn eigen smaak is ook heel breed. De laat-romantiek en de vroeg-modernen hebben mijn voorkeur, maar ik luister heel breed: van klassiek tot hardrock, van jazz tot filmmuziek.”
Afwijkend is in elk geval de entourage. Vanaf het begin is schrijver en oud-wielrenner Peter Winnen bij het WK-project betrokken. Eerder dit jaar leverde hij al een bijdrage aan De Sint Willibrord Sessies Vol. 1: Sporthuis Hubert, een cd opgenomen in een fietsenmakerswerkplaats in het wielergekke Brabantse dorp Sint Willibrord. Het album met wielerliedjes werd gemaakt door een bont gezelschap van artiesten en schrijvers (onder anderen JW Roy, Guus Meeuwis, Rick de Leeuw, Guido Belcanto, Bert Wagendorp en Tim Krabbé). Vliex: “Voor het concert ter gelegenheid van het WK Wielrennen levert Winnen de tekst voor een lied, een verhaal over de denkwereld van een kampioen. Peter heeft de tekst ingesproken en ik gebruik die opname bij het maken van de muziek. Ik hou het vrij neutraal, dat geeft hem straks veel vrijheid bij het voordragen. De eerste gedachte was om met het lied te eindigen, zoals je ook wel eens popsong hoort bij de aftiteling van een film. Nu klinkt het lied meer in het midden van de compositie, als de koers nog volop gaande is.”
Op het podium moet ook de gekte van de koers te zien zijn. “Er gaat een reclamekaravaan passeren en renners natuurlijk. Sommige dingen zijn nog open. Zo bestaat het idee om op het laatste moment nog live-verslag vanuit een van de WK-koersen in de compositie te verweven.”
Koersen op je oren, een compositie van Leon Vliex, uitgevoerd door het Limburgs Fanfare Orkest. Zaterdag 22 september om 19.00 uur op het Herdenkingsplein in Maastricht. Toegang gratis.
