Op 10 november 1918 meldt Keizer Wilhelm II zich op het station van Eijsden als asielzoeker. Duitsland heeft zojuist de Eerste Wereldoorlog verloren en de ‘gekroonde megalomaan’ wil zich als balling vestigen in het neutrale Nederland. Componist Jan-Peter de Graaff, librettist Yuri Robbers en regisseur Saskia Bonarius maakten er een tragikomische kameropera van. Door Fons Geraets

“De keizer met zijn constante mood swings is een waanzinnig operakarakter, een fantastisch personage voor een componist”, zegt Jan-Peter De Graaff (25) die ondersteund wordt door Opera zuid en VIA ZUID, talentmakelaar in de podiumkunsten. Volgens hem stond de Duitse keizer aan de basis van de Groote Oorlog, maar was dat niet zijn intentie. “Hij probeerde oorlog te voorkomen, maar het parlement verordonneerde: Wie a zegt moet b zeggen.” Wilhelm II als tovenaarsleerling die de geest niet meer in de fles kreeg. “Weet je dat hij familie is van tsaar Nicolaas en van George IV? De Eerste Wereldoorlog is dus eigenlijk een familiedrama. Toen ik dat ontdekte was het zonneklaar: hier moet een opera van worden gemaakt.”
De Grens is het gefingeerde verhaal van de ontmoeting tussen de keizer en de stationschef. Een confrontatie tussen aanstichter & slachtoffer van het vierjarige moordcarnaval? Niet helemaal, aldus De Graaff. “De stationschef hoorde weliswaar de granaten ontploffen, maar woonde in het veilige Limburg. Een maand eerder was de elektrische draadversperring op de Nederlands-Belgische grens uitgeschakeld. Toen kwamen een miljoen vluchtelingen naar Nederland. De stationschef, vader van dertien kinderen, was slachtoffer van enorme voedseltekorten.”
Op die tiende november zijn de rollen omgedraaid. Keizer Wilhelm is overgeleverd aan de grillen van een eenvoudige beambte. Jan-Peter de Graaff: “In eerste instantie geniet de stationschef van zijn machtspositie, maar ook hij heeft geen enkele bevoegdheid. Er ontstaat een vriendschap in de wetenschap dat ze allebei zijn overgeleverd aan de grillen van anderen.”
De Grens bevat tal van verwijzingen naar de tijd van nu. “Door dat hek met tweeduizend volt zijn mensen levend geroosterd. Dat hebben wij op ons geweten. Anno 2018 worden muren opgetrokken om vluchtelingen te weren. Mijn boodschap is vervat in deze vraag: Wat zijn we in honderd jaar opgeschoten als we nog altijd eigenbelang voorop stellen?”
De twee protagonisten worden gespeeld door vrouwen. Een bewuste keuze, zegt componist De Graaff. “Zo’n ongelofelijk labiel persoon als de keizer, die klinkt alsof ie ieder moment in huilen kan uitbarsten, kun je het beste laten vertolken door een bevreemdend klinkende mezzosopraan. En ik wil gekibbel. Als mannen ruzie maken wordt het al snel brommen.”

Kameropera De Grens. Een samenwerking van Stichting Leonore, VIA ZUID en Opera Zuid.
Première 25 september in Theater Kerkrade, op 16 oktober in AINSI Maastricht, op 7 november bij November Music Den Bosch, op 10 november bij 100 jaar herdenking Eijsden (ov) viazuid.com