Passione italiana

Timo de Rijk, directeur van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, en Hans Gubbels, directeur van Cube design museum Kerkrade, schrijven op deze plaat een wisselcolumn over design en andere zaken. Deze maand Hans Gubbels.

Wat maakt dat Italië en passie steevast in één adem worden genoemd? Is het de Toscaanse proprietario di enoteca die vol hartstocht vertelt hoe de sangiovese druiven van de Chianti zich in de zomerse zon koesteren? Of het wulpse rode koetswerk van de Alfa Romeo GTV Bertone uit 1971 waar ik als 21-jarige al mijn spaargeld voor over had? Passie betekent uit het hart, iets dat ons raakt.

Passie en design. Passie is geen ratio maar emotie. In design uit emotie zich met name in esthetica, een vorm- en lijnenspel dat resulteert in een totaal onderscheidende aantrekkingskracht, elegantie en pure schoonheid. Italiaanse esthetica heeft zich zo ontwikkeld dat industriële producten sculpturen worden. Sculpturen waarbij grootse en kleine gebaren een gelijke taal spreken. Zo is er in Aldo Rossi’s ontwerpen altijd een duidelijke relatie waarneembaar tussen design objecten en architectuur. Kijk naar de cupola, de koepel in het ontwerp van het Bonnefantenmuseum in Maastricht en de koffiemaker La Cupola A9095/6 uit 1988 uit de Alessi collectie, beide van zijn hand. Je ziet duidelijke verbanden. Een strakke vormgeving, eenvoud en functionaliteit, maar ook een beetje glamour en drama. Het uiteindelijke resultaat is dat deze ontwerpen tot bijzondere objecten worden verheven door hun kracht en passie.

Passie ligt ook besloten in vakmanschap. De Italiaan is een perfectionist die wil dat alles er mooi uit ziet. Eindeloos lang experimenteren, gebruik van hoogwaardige materialen zoals marmer, hout, leer, staal en natuursteen in ateliers, hard werken en net zolang sleutelen aan een ontwerp totdat het helemaal perfect is. Een prachtig voorbeeld is van de hand van Gio Ponti, in Nederland vooral bekend van zijn ontwerp van de Bijenkorf in Eindhoven. Hij ontwierp voor La Pavoni in 1949 La Cornuta, de eerste espressomachine met een liggend waterreservoir, wat grote gevolgen had voor de esthetische evolutie van de apparaten daarna. Wat dit ontwerp iconisch maakt is de materialisatie in combinatie met de vloeiende vormgeving waardoor een “hermetisch organisme ontstaat dat de complexe machinerie in zich verbergt”, zoals Ponti het verwoordde.

Het woord espresso betekent ‘snel bereid’, het zou echter zonde zijn niet letterlijk en figuurlijk lang stil te staan bij La Cornuta. Deze bijzondere macchina per caffè espresso en veel meer Italiaans design is tot eind oktober te zien in Passione italiana, l’arte dell’espresso in Cube design museum in Kerkrade.