De elfde Bonnefanten Award for Contemporary Art (BACA) ging naar de Indonesische Melati Suryodarmo. Een deel van de tweede verdieping heeft het museum nu vrijgemaakt voor haar eerste solo in Europa. Een presentatie vol video’s van performances – die vaak niet beklijven.
Met een stenen vijzel verpulvert Melati Suryodarmo (1969) brokken houtskool. Op de tafel ontstaat al snel een bergje stof. Dat even later op de grond valt. Het hagelwitte gewaad dat de kunstenares tijdens de handeling draagt, is verworden tot een grijszwarte lap stof. Ook haar gezicht krijgt langzaam maar zeker de kleur van het materiaal waarmee ze bezig is. In zaal 2.17 van het Bonnefanten is een groot deel van de vloer voorzien van houtskoolbriketten met in het midden het tafeltje, de vijzel en het hoopje stof. Op een van de wanden hangt de beroete jurk, op een andere wand is een video van de performance uit 2012 te zien.
De performance gaat, getuige de zaaltekst, over ‘het omgaan met de worsteling van het ontworteld zijn en met de nationale maatschappelijke, politieke en culturele context na haar terugkeer vanuit Europa in Indonesië.’ Dat had ik er met de beste wil van de wereld niet uitgehaald, en dat geldt voor veel van de performances van Suryodarmo die het Bonnefanten toont. Het ontbreekt er aan een min of meer universele taal; een beeldtaal die kan worden begrepen – op zijn minst kan worden gevoeld – ook door hen die niet zijn ingevoerd in de Indonesische kunst- en cultuur en aanpalende subculturen.
De houtskool in de installaties van Jannes Kounellis; daar voél ik dat dat van doen heeft met oude industrieën en vervlogen tijden. De pijl en boog in Rest Energy uit 1980 van Ulay & Abramovic, de grootmeesters van de performance, waarin Ulay de pijl richt op het hart van zijn partner, die op haar beurt de boog vasthoudt; het knettert van de spanning, je weet dat hier de grens (van liefde) wordt opgezocht.
Daarmee vergeleken leveren de witte pijlen die door Suryodarmo op drie witte museumwanden zijn afgeschoten een aardig beeld op – maar meer ook niet. Het ontbreekt in nogal wat performances aan scherpte, originaliteit en, als gezegd, een beeldtaal die raakt aan het universele en dus kan worden begrepen.
Melati Suryodarmo, I am a Ghost in My Own House. Van 12.6 t/m 30.10 in het Bonnefanten in Maastricht. bonnefanten.nl.