Reïncarnatie van een Rus
,,Ja, begin maar over iconen, dan is hij nog niet uitgepraat”, zucht zijn oude moeder terwijl ze op zoek gaat naar haar stek voor het raam. Haar zoon Wil Dautzenberg (66), verzamelaar van iconen, woont nog thuis in Landgraaf, dus zij kan het weten.
“Zelf kom ik uit de verfwereld. Een groot deel van mijn leven heb ik kunstenaarsartikelen verkocht. Een jaar of dertig geleden zag ik mijn eerste tentoonstelling met iconen in Schaesberg. Ik werd er enorm door gegrepen, het was alsof een heilige vonk oversloeg. Vanaf dat moment las ik tijdschriften over iconen, kocht ik boeken over iconen en verkocht uiteindelijk mijn schilderijen om er iconen voor te kopen. Alsof ik een virus had opgelopen. Uiteindelijk ben ik iconologie gaan studeren aan de universiteit van Gent en zo kon ik samen met studenten Slavische talen van dezelfde universiteit door Rusland reizen.”
,,Ik ben praktiserend katholiek, maar ik voel me orthodox. Je ziet het, ik heb mezelf een orthodox imago aangemeten. En dan heb ik het niet alleen over mijn baard. Meestal kleed ik me in het zwart, zwart pak, zwart hemd, zwarte coltrui. Mijn imago is mijn reclamebord, zeg ik altijd maar. En het werkt hoor, als ik ergens een tentoonstelling inricht. ‘Je kon wel een reïncarnatie van een Rus zijn’, heeft ooit eens een Rus tegen me gezegd.”
“Wat me vooral aantrekt in iconen is de mystiek, het ongrijpbare. Er is niets menselijks in die geabstraheerde afbeeldingen. Het gaat me puur om de kunst, niet om het religieuze. Het is niet zo dat ik hier in huis kaarsjes brand voor een icoon. En ik heb ook nog nooit een icoon gekust zoals dat gebruikelijk is in de Russische kerken.”
“De meeste mensen denken bij iconen uitsluitend aan afbeeldingen op houten panelen. Maar er zijn ook iconen van metaal en emaille; ze worden gesneden uit ivoor, gekapt in hout en gebeiteld in steen. Zelf heb ik zo’n honderd houten iconen, vijfhonderd van metaal en ongeveer driehonderd emaillen iconen. Ik verkoop uitsluitend om de kwaliteit van mijn eigen verzameling te vergroten. Qua emaillen iconen denk ik dat ik de grootste collectie heb buiten Rusland. En die kan zich kwalitatief meten met wat de grote Russische musea bieden. Meestal zijn mijn iconen op reis, maken ze deel uit van een tentoonstelling ergens. En anders staan ze reisklaar ingepakt op mijn iconenkamer.”
“Zelf koop ik uitsluitend in het westen bij handelaars. Tja, waarom doe je dat? Waarom spaart iemand postzegels? Ik denk dat ik een zo compleet mogelijk beeld wil hebben van wat iconenkunst vermag. Ik houd van de klassieke icoon: ingetogen en artistiek. Iconen komen oorspronkelijk uit Byzantium en de oudste zijn gevonden in de Sinaï-woestijn. Ik geef de voorkeur aan Russische iconen; die zijn verstild en niet zo uitbundig als bijvoorbeeld de Griekse. En dan nog: liever die uit het noorden van Rusland waar men minder pigment had dan in het zuiden, waardoor aardekleuren, okers en bruinen overheersen.”
“De iconen die in Europa op de markt zijn, komen vooral uit particulier bezit. Het is vooral wachten op een goede tip. Verzamelaars lopen niet met hun iconen te koop. Ze zijn eerder bang voor beroving dan voor de fiscus. Veel iconen zijn Rusland uitgesmokkeld of buitgemaakt in al die oorlogen die tegen de Russen zijn gevoerd. Dat mag de pret allemaal niet drukken, die stukken zijn al een paar honderd jaar op de markt en de Russen missen die paar miljoen iconen echt niet. Je moet rekenen dat de gemiddelde Rus er vijf tot tien in huis heeft en daar is er net goed sprake van ontkerkelijking als hier. Waarom niemand op het idee komt eens een Ferrari of zo op een icoon te schilderen? Dat zit niet in de Russische volksaard. Er is respect voor de traditie.”
