Nieuwe muzikale ervaringen uit de weg gaan houdt je wereld nodeloos klein.
Muziek biedt troost, maar kan ons ook, en juist nu, weemoedig stemmen door te herinneren aan betere tijden. Dat schreef collega Dieter van den Bergh een week geleden in ZL ExtraTijd. De toevoeging ‘juist nu’ viel me op.
‘Juist nu’ wordt in quarantainetijd gebruikt als retorisch duizend-dingendoekje om allerhande stellingen kracht bij te zetten. Inderdaad leent deze coronacrisis zich uitstekend voor reflectie. Reflectie op ons hele bestaan, tot en met de manier waarop we onze platenkast inrichten.
Die reflectie kunnen we ook loslaten op de muziek die we tot ons nemen. Die is namelijk door en door regressief: we houden ons angstvallig op gebaande paden. Daar is een fysiologische verklaring voor.
In een artikel op de Amerikaanse website Pitchfork hield Jeremy D. Larson laatst een gloedvol betoog voor het (blijven) beluisteren van nieuwe muziek. Dat is, eerlijk is eerlijk, lastiger dan het blijven koesteren van de mainstream.
Streamen van datgene wat je al kent: ons brein beloont ons er onmiddellijk voor.
Nu het openbare culturele leven vrijwel stil ligt, is het comfortabeler dan ooit om je thuis over te geven aan het streamen van datgene wat je al kent. Ons brein beloont ons er onmiddellijk voor. Muziek activeert het corticofugale gebied in de hersenen dat ons verschillende patronen helpt te verstaan.
Als een bepaald geluid tot zo’n patroon wordt geïndexeerd, komt er precies genoeg dopamine vrij om ons iets als plezierig te doen ervaren. Wanneer we echter geconfronteerd worden met klanken zonder precedent, maken we te veel dopamine aan; dat gebrek aan herkenning voelt ongemakkelijk.
Om deze reden roept muziek al sinds mensenheugenis sterke emotionele reacties op. Klinkt er iets wat we nooit eerder hoorden, dan ervaren we dat als onaangenaam, en vice versa. Tributebands spinnen garen bij ons nostalgisch verlangen.
Waarom zouden luisteraars zich überhaupt nog op vreemd muzikaal terrein begeven? Leren luisteren is leren herkennen. Hoe meer repertoirekennis we opbouwen, des te soepeler herkennen we iets nieuws en weten we het op waarde te schatten. Ons brein bestrijdt het onbekende door het stap voor stap in te lijven. Frisse ervaringen uit de weg gaan, betekent dat je je wereld nodeloos klein houdt.
Larson onderschrijft het belang van nieuw werk in deze roerige tijden. Allereerst moet de kunst vooruit; steun dus de musici die componeren in en over de huidige situatie. En: blijf niet hangen in routines, maar gebruik hedendaagse muziek, juist in deze onzekere tijd, om je te laten inspireren door nieuwe ideeën en inzichten.
Da’s makkelijker gezegd dan gedaan: hoe ontdek je nieuwe muziek nu platenzaken zijn gesloten, live-shows worden afgelast, en veel nieuw werk op de plank blijft liggen?
De Tilburgse stadscomponist Anthony Fiumara heeft componisten en muzikanten gevraagd om nieuw werk te schrijven en uit te voeren op plekken die er desolaat bij liggen. Concertzaal, museum en kapsalon kwamen al aan de beurt; bioscoop, bibliotheek, skatepark en café volgen nog. Die optredens worden gefilmd en beschikbaar gemaakt op de website van De Link.
Zo doorbreken componisten en muzikanten de stilte met nieuwe, niet onmiddellijk voor de hand liggende eigentijdse muziek. Zo kunnen we ons deze pandemie later herinneren aan de hand van kunst die een weerspiegeling is van het hier en nu. Zo was het, right here, right now.
MAX MAJORANA
