In 1989 brachten John Cale en Lou Reed onder de titel Songs for Drella een muzikale hommage aan hun voormalige mentor Andy Warhol. Ed Wubbe van Scapino Rotterdam maakte er een dansvoorstelling van.
Met zijn kale kop en groot gespierd lijf lijkt danser Mischa van Leeuwen in niets op de iele gestalte van de witblonde kunstenaar Andy Warhol, icoon van de Pop-art-revolutie in de moderne kunst. En toch, bij het begin van het prachtig zinderende Songs for Drella van Scapino Ballet Rotterdam, herken je in hem de controversiële kunstenaar, die zich als eenling losmaakt van zijn starende dorpsgenoten. Op band zingt de monotone bariton van Lou Reed het beroemde lied Small Town, over de armoedige jeugd van Warhol in een dorp waar hij zich als mijnwerkerszoon totaal niet thuis voelde. De afkeer van de sociale controle leerde hem één ding: vertrekken, origineel zijn en tegen de stroom inzwemmen. En dat is precies wat Van Leeuwen met zijn eigenzinnige motoriek uitdrukt, loswekend van het Scapino-ensemble. En waarover gitarist Reed samen met John Cale achter elektrische piano, even eenvoudig als indrukwekkend zingt.
Er zijn nog meer analogieën te trekken tussen deze nieuwe voorstelling van het Rotterdamse dansgezelschap en leven en werk van een van de beroemdste kunstenaars uit de jaren zestig en zeventig. Zo herken je in de zilverkleurige trossen waarmee de dansers wapperen, een amalgaam van Warhols kunstwerken: de Silver Clouds en zijn gebloemde zeefdrukken. En in de talloze duetten zit het ook het dubbelhartige van Warhols karakter: hij maakte zichzelf groot, evenals collega’s en vrienden (onder wie de muzikanten van The Velvet Underground) maar kon ze even zo goed uitzuigen voor eigen gewin. Drella was dan ook de bijnaam die de medewerkers van Warhols kunstenaarscollectief Factory voor hun goeroe hadden bedacht: iemand die mensen gebruikte en manipuleerde (Dracula) als ook een Assepoester (Cinderella) die zich vanuit armoede opwerkte tot wereldberoemd kunstenaar.
Naar die bijnaam (geen koosnaampje!) verwees het legendarisch afscheidsconcert Songs for Drella dat Lou Reed en John Cale verzorgden in The Brooklyn Academy of Music 1989, twee jaar na Warhols dood. Dit muzikaal in memoriam was extra bijzonder omdat de heren muzikanten elkaar na het eind van de door hen opgerichte Velvet Underground, door onderlinge haat en nijd nauwelijks meer hadden gesproken. Ooit had het blonde Duitse model Nico, annex zangeres, de avances van Reed afgeslagen en Cale verkozen voor een verhouding. Dat viel niet goed. Maar na Warhols plotselinge dood – hij stierf aan een hartstilstand na een galblaasoperatie in een incompetent ziekenhuis in New York – troffen beide heren elkaar op de herdenkingsbijeenkomst in St. Patrick’s Cathedral. Cale had een dochter en was afgekickt van zijn alcoholverslaving. Reed was getrouwd en succesvol als sologitarist. Samen besloten ze toen hun herinneringen aan hun mentor en inspirator te vatten in een afscheidsalbum. Dat werd Songs for Drella. Vijftien sobere nummers in minimalistische en machinaal eenvoudige toonzetting in de geest van The Velvet Underground: herhalende pianoakkoorden op keyboard en elektrische viool, en een paar pakkende gitaarrifs. In hun persoonlijke songteksten reageren Reed en Cale op wat Warhol voor hen had betekend. Van zijn arme jeugd in Small Town tot intieme fragmenten uit Warhols dagboek, zoals zijn kritiek op Reeds huwelijk, bezongen in A Dream.
Artistiek leider Ed Wubbe (53) koos samen met gastchoreograaf Marco Goecke (38) voor dit concert als muzikale basis voor hun eerste echte co-choreografie. Goecke maakte wel vaker een gastchoreografie bij Scapino Ballet Rotterdam; nooit echter werkte beiden aan één en hetzelfde dansstuk. Ze vulden de muziek nog aan met een paar jazzcomposities van Miles Davis en Jimmy Smith. Wubbe en Goecke wilden zeker geen biografische voorstelling maken of een illustratie in dans van Warhols leven en werk. Beide choreografen wilden een dansvoorstelling maken over de energie, de creativiteit en de inspiratie die zo sterk gonsden in de scene rond Warhols kunstenaarscollectief. De samenwerking, artistieke vriendschap, maar ook de eenzaamheid en de irritatie die Warhol zo eigen waren, moesten samenkomen in een dansvoorstelling.
Wubbe kent de halve en hele waarheden over Warhol, The Factory en diens huisorkest The Velvet Underground nog uit de tijd dat hij bij Scapino in 1997 de bejubelde choreografie Nico creëerde op muziek van Cale. Nico was gebaseerd op het roemruchte leven van Cale’s voormalige geliefde, het Duitse model Christa Päffgen. Twintig dansers en negen musici lieten zien, horen en voelen hoe de blonde ongenaakbare schoonheid door drugs en uitputting veranderde in een zwarte ijsberg. Scapino Ballet Rotterdam wist Cale toen zo ver te krijgen dat hij voor negen Nederlandse musici, onder wie drummer Arend Niks en gitarist Corrie van Binsbergen, nieuwe composities schreef die tijdens Nico live ten gehore werden gebracht, afgewisseld met songs van bekende platen. Cale kwam zelfs naar Rotterdam om zijn werk in te studeren.
Even heeft Wubbe nog gefantaseerd over live begeleiding van Songs for Drella door Lou Reed en John Cale. Maar buiten dat zo’n hereniging van het illustere duo onbetaalbaar zou zijn, zou het ook idioot zijn. Zo’n optreden maakt een choreografie natuurlijk overbodig.
Songs for Drella door Scapino Ballet Rotterdam, Op 3 mei in CC Hasselt en 4 mei Theater Kerkrade. www.scapinoballet.nl
