Parkstad Limburg is populair. Althans, bij de VPRO. Viermaal in een half jaar tijd stond de voormalige Oostelijke Mijnstreek centraal in reportages van de omroep. De meest recente uitzendingen, een tweeluik over Parkstad in De Slag om Nederland, stonden in het teken van de buitenring en het prestigieuze Maankwartier.
Kloeke megaprojecten, noemt het programma ze. Projecten om van de voormalige Oostelijke Mijnstreek een stad te maken. Want in Nederland trekken mensen van het platteland naar de stad. Maar een stad word je niet door er een etiket op te plakken. En dus heeft Parkstad Limburg grootstedelijkheid nodig. Bijvoorbeeld door een snelweg aan te legen rond de acht gemeenten én het enige échte centrum, Heerlen, flink aan te pakken.
Heerlen komt niet voor in Brainport 2020, het rapport waarin de ambitieuze onderwijs- en onderzoeksplannen van Zuidoost-Nederland zijn vastgelegd. Dan maar een eigen onderwijsboulevard, moet de stad hebben gedacht. Langs de Valkenburgerweg en Nieuw Eyckholt wordt de komende jaren alle middelbaar- en hoger beroepsonderwijs gecentreerd buiten het centrum. Nu nog hip, maar over een paar jaar alweer achterhaald: kleinschaligheid is het nieuwe toverwoord in onderwijsland. En nu al achterhaald: scholen aan de rand of buiten de stad plaatsen. In tijden van krimp is het juist verstandig om ze (terug) naar de binnenstad te halen, om leegstand tegen te gaan en de leefbaarheid te verbeteren.
Nog ambitieuzer dan de onderwijsboulevard is het Maankwartier. Dat wordt namelijk niet alleen als een (deel)oplossing gezien voor de krimp, maar ook nog als remedie tegen een veel dieper liggend probleem: het gebrek aan identiteit. “Een gebouw lost het probleem niet op, maar mensen hebben ook geloof in de toekomst nodig”, glundert wethouder Riet de Wit in de uitzending van De Slag om Nederland. Een sprookje voor de stad is het.
De woorden hadden van kunstenaar en bedenker Michel Huisman kunnen zijn. Hij wil Heerlenaren weer verliefd laten worden op hun eigen stad. “Heerlen is een afwerkplek voor kooppubliek”, meent hij. Dat klopt. En ja, de pittoreske binnenstad is er niet meer. Maar dat geldt voor veel middelgrote steden in Nederland. Huisman wil niet nostalgisch doen, maar is het ondertussen wel. Het Maankwartier is een neoklassiek bouwwerk dat boven de binnenstad uittorent en alle leven uit de omgeving wegzuigt.
Althans, dat denk ik.
Tijdens de Cultuurbrouwerij van april stond ik alleen in die mening. Filosoof Frans Geraedts maakte er korte metten mee. Het Maankwartier is er niet voor Heerlen, maar voor Parkstad. Een maatje groter dus. Het gaat de regio de stedelijke allure geven die nu ontbreekt. Maakt de inwoners van Parkstad trots op hun nog niet bestaande stad. En ja, wist Geraedts zeker, van heinde en verre zullen mensen afreizen naar Parkstad Limburg om het wonder te aanschouwen. Het Maankwartier is een sprookje voor de stad.
Sprookjes. Ik geloof er niet in. Als één ding duidelijk wordt uit de reportages van de VPRO dan is het dat de bestuurlijk en culturele elite er hevig naar verlangt. De behoefte aan een nieuwe identiteit is er zo groot dat elke mogelijke oplossing, hoe discutabel ook, wordt omarmd. Gaat niet werken. Identiteit is geen jas die je naar believen kunst verwisselen. Identiteit is geen gebouw dat je neerzet. Identiteit ontstaat van binnenuit. Vraagt om introspectie, om reflectie. Juist dat heeft de regio nodig wil er ooit écht gesproken worden over Parkstad Limburg. Door de inwoners zelf.
