Antwerpen dankt zijn welvaart aan de haven, maar wat weten we eigenlijk van die haven? De niet al te sexy getitelde, maar niettemin uiterst boeiende expositie Vracht in het Museum aan de Stroom (MAS) focust op de geschiedenis van de grootste economische troef van de stad. Vandaag de dag behoort de Antwerpse haven nog steeds tot de vijftien grootste ter wereld.

Vracht is chronologisch opgebouwd en spitst zich toe op de innige band tussen stad en scheepvaart. De ontstaansgeschiedenis van Antwerpen passeert dan ook de revue, niet geïllustreerd met allerlei historische schilderijen, maar met concrete, geïmporteerde gebruiksvoorwerpen. De eerste (munten, kruiken, een primitieve scheepskatrol) behoren toe aan de Vikings, die in onze perceptie vooral woeste plunderaars waren, maar in werkelijkheid vooral gewiekste handelaars bleken. Zo werd vanaf de 9de eeuw Vlaamse wol tegen Noorse huiden en pelsen geruild, en brachten de Noormannen exotische goederen zoals walrusivoor mee, waaruit in het devote Vlaanderen heiligenbeeldjes werden gesneden. De tentoongestelde walrusslagtand is overigens impressionant.

Na jaren van gestage groei beleeft de Antwerpse haven haar gouden 16de eeuw dankzij de nieuwe koloniale handel. Uit overzeese gebieden meren talloze schepen aan, geladen met goud, porselein, papegaaien, door Azteken vervaardigde amuletten, kelken, oorhangers en andere exotische voorwerpen, waarvan er enkele tentoongesteld zijn. Vooral het 16de eeuwse snuisterijenkabinet, een typisch voorwerp waarin de bourgeoisie haar rijkdom etaleerde, is prachtig. Toch zijn het in de eerste plaats de minutieuze, meterslange replica’s van de schepen die deze expo de moeite waard maken. Met prachtig oog voor detail zijn de koopvaardijschepen, koggen, trimasters, brikken, Italiaanse galeien en Portugese kraken nagebouwd. Zelfs voor bezoekers zonder enige mariene interesse zijn deze kunstwerkjes een lust voor het oog.

Replica van de SS Sarina. foto Frederik Beyens

Na de Val van Antwerpen in 1585 volgen enkele magere eeuwen, tot Napoleon besluit om van de Scheldestad zijn uitvalsbasis te maken in zijn oorlog met Engeland. De grote moderniseringen die hij in gang zet, maken haar weer concurrerend. Dat in combinatie met de Belgische kolonisering van Centraal-Afrika zorgen voor een tweede bloeitijd, zij het niet zonder bloedvergieten. Zo staat Vracht uitgebreid stil bij de koloniale gruwel, met name het schrikbewind van Leopold II. Afrikaanse slaven werden eind 19de eeuw nog tentoongesteld op de wereldexpo in Antwerpen; het bordje met inscriptie ‘Congolanders’ doet pijn aan onze eenentwintigste-eeuwse ogen. 

Vracht. Als nieuwe, vaste expositie te zien op de zesde verdieping van het MAS. mas.be