“Zoals de wereld onszelf vervuilt, zo willen wij de wereld vervuilen.” Met die ironische uitspraak vat Humberto Campana het werk samen dat hij samen met zijn broer Fernando maakt. De Campana’s laten natuurlijke en kunstmatige materialen gerecycled samensmelten in design- en kunstobjecten.

Antibodies, letterlijk tegenlichamen, zijn eiwitten die worden geproduceerd als lichaamsvreemde stoffen of cellen het lichaam binnendringen. Ze beschermen ons tegen ziektes. De ontwerpen van Humberto en Fernando Campana kunnen als beschermend schild tegen de vervuilde buitenwereld worden gezien. Zoals de tegenlichaampjes zich vastbinden aan lichaamsvreemde stoffen en de strijd aangaan met ziektes, zo experimenteren de broers steeds met het synthetiseren van oude en nieuwe materialen om de strijd aan te gaan met milieuvervuiling.

De titel van hun overzichtsexpositie Antibodies, nu te zien in NAiM/Bureau Europa, verwijst natuurlijk ook naar de tegenovergestelde ‘lichamen’ van de Campana’s zelf. Humberto Campana (1953), opgeleid als rechter en Fernando Campana (1961), architect van origine, besloten twintig jaar geleden hun broederlijke handen in elkaar te slaan. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Hun karakters blijken sterk te verschillen, zo zien we op videofragmenten.
Een weerslag daarvan in hun oeuvre zijn bijvoorbeeld de Negativo en de Positivo: twee stoelen die het begin van hun samenwerking markeren. De Negativo kwam tot stand nadat Humberto ternauwernood een kanotocht overleefde. Tijdens de rit droomde hij van een spiraalvormige indianentekening die hem wilde verslinden. Hij verwerkte de spiraal tot een stoel waaruit een spiraal is weggesneden. Broer Fernando gebruikte de spiraal als rugleuning voor zijn positivo stoel.
In creatief opzicht blijken de Campana-tegenpolen elkaar uitstekend aan te vullen, zo oordeelt ook het publiek. Van meet af aan is het duo een commercieel succes. Een van hun eerste serie stoelen, de Favela en Vermela Armchairs, werden onmiddellijk opgepikt door de Italiaanse meubelfabrikant Edra. De uit stukjes gesprokkeld hout samengestelde stoelen, verwijzend naar de Braziliaanse krottenwijken, de favelas, horen tot de iconen van hedendaags design. Daarna volgden opdrachten voor grote designmerken als Vitra, Alessi en Cappellini.
De meeste objecten verdwijnen dan ook rechtstreeks vanuit de Campana-studio naar de opdrachtgever. Desondanks slagen de broers erin daarnaast nog vrij werk te maken. Juist deze werken – veelal materiaalexperimenten – maken de tentoonstelling interessant. Antibodies bevat meer dan 200 objecten (meubels, sieraden, kleding, lampen) gerangschikt naar negen thema’s. Onder de noemer Hybrids vinden we materiaalexperimenten vanaf midden jaren negentig. Zo bestaat de zithoek Una Famiglia, uit een rieten behuizing met daarin drie plastic zitjes. De Seating Landscape, Diamantina III, maakt het nog bonter: hier zijn diamanten verwerkt in het rotan omhulsel. Dit soort collagetechnieken, in West-Europa al eind 19de eeuw geïntroduceerd door de moderne schilderkunst, waren voor Zuid-Amerikaans design volkomen nieuw.
De inventieve manier waarop de broers hoogwaardige materialen met afvalmateriaal mengen, bepaalt in grote mate hun succes. De serie Paper Pieces lijkt in dat opzicht wat te makkelijk. De kartonnen meubels zijn beslist smaakvol vormgegeven, maar het materiaalexperiment beperkt zich tot origami voor gevorderden.
Spannender zijn de meubelstukken die we vinden onder de noemer Organics. Hier geven de broers blijk van hun passie voor de Braziliaanse jungle. Reusachtige boa’s, kaaimannen en inheemse plantensoorten zijn verwerkt in het meubilair. De Aster Papposus; een enorme zeester die dienstdoet als zitkussen (in opdracht van Edra) vormt een welkome variatie op de populaire fatboys. Ook de Kaiman Jacare, bestaande uit een kluwen slangen en tentakels oogt als een uitdagend maar comfortabel zitmeubel.
Het hoogtepunt van Antibodies vormt de Banquette stoel, waarin knuffeldieren zijn samengevloeid tot een vrolijke ‘levende’ sofa. Diverse musea kochten afgelopen jaar voor recordbedragen een Banquette samengesteld uit pluche dolfijnen, panda’s of alligators. In opdracht van Walt Disney verscheen ook een variant op dit thema: de Cartoonstoel samengesteld uit Walt Disneyfiguren. De stoelen met onder andere Pluto en Mickey en Mini Mouse verschenen in een gelimiteerde oplage van 25 stuks en kosten zo’n 75.000 dollar.
Antibodies laat zien dat het commerciële succes de broers niet heeft weerhouden in hun zoektocht naar nieuwe manieren om oude en nieuwe materialen en technieken te synthetiseren tot verrassende ontwerpen. De expositie geeft met behulp van korte filmpjes en heldere beschrijvingen bovendien een goed inzicht in de werkwijze van Humberto en Fernando. Als we tegenlichamen goed leren begrijpen, kunnen we ons beter beschermen tegen weerbarstige invloeden van buiten; daarom is een bezoek aan Antibodies beslist de moeite waard.

Humberto (l) en Fernando Campana. foto Lelia Arruda
Eend (2008), decorstuk voor ballet Peter en de Wolf. foto Fernando Laszlo
Una famiglia (2006), stoelcombinatie. foto Fernando Laszlo
Papel sofa (1993), bank van karton. foto Fernando Laszlo

Antibodies. The Works of Fernando & Humberto Campana 1989-2009. Van 13/3 t/m 6/6 in NAiM / Bureau Europa. www.bureaueuropa.nl