Een documentaire over sterven, daar hadden de omroepen geen trek in. Richard Dols zette toch door, Voor de stilte maakt inmiddels een zegetocht langs de filmhuizen. Nu werkt hij samen met medebedenker Ron van de Bolt aan de eerste editie van het internationale documentaire-festival Docfest.
De teller gaat richting vijftig voorstellingen, filmmaker Richard Dols is er nog steeds beduusd van. Voor zijn documentaire Voor de stilte filmde hij bewoners van zeven hospices in Nederland in de laatste maanden voor hun dood. De film maakt een kleine zegetocht langs de Nederlandse filmhuizen, er kwamen al meer dan drieduizend bezoekers. Dat is veel, Nederlanders gaan niet gauw naar de bioscoop voor een documentaire.
Bij de voorbereiding haalde Dols zelf uitvaartverzekeraar Dela en de provincie Limburg binnen als belangrijkste fondsen. De laatste 8.500 euro, op een budget van zeventig mille, kwamen uit een crowdfunding. “Dat kost meer tijd dan fondsenwerven”, zegt Dols, “maar brengt ook de nodige publiciteit teweeg. Daar hebben we veel aan gehad.”
Voordat er een camera was opgepakt, maakte deze aanpak Voor de stilte al tot een bijzonder project. Er was namelijk geen omroep bij de productie betrokken. En dat is in Nederland gebruikelijk bij het voorbereiden van een documentaire: de filmmaker zoekt een omroep die het eindresultaat zal uitzenden. Kijkers verzekerd, en daarmee ook de fondsen. Met een omroep achter je die gaat uitzenden, is het nu eenmaal makkelijker geld ophalen. In ruil daarvoor wil zo’n omroep een stem in de productie, of de eindredactie. Uiteraard heeft hij wel geprobeerd de film bij een nationale omroep te slijten. Het antwoord was nee. De uitleg kwam neer op: “We hebben de laatste tijd te veel producties met de dood gedaan. Dat doen we even niet meer.”
Waarna Richard Dols (Amby, 1979) zijn eigen, leerzame weg kon gaan – Voor de stilte is zijn eerste lange documentaire – en alles in eigen hand moest houden. “We wilden vanuit de mensen gaan filmen, met de hospices als podium. Zo werden het verhalen die zich uit zichzelf ontwikkelden en kwam de onvoorspelbaarheid in de film. Zoals iemand die in bed spontaan begint te zingen. Natuurlijk, er ligt een scenario, en je weet wat je wil vertellen. Toch blijkt de werkelijkheid weer veel rijker dan je fantasie.”
In de meeste filmhuizen bezocht hij ook de eerste vertoning. “Het was intensief, maar ik ben er wel heel blij mee dat we die tour hebben kunnen doen. Ik heb zelf gemerkt hoe de waardering van het publiek was. Op enig moment is het ook niet meer jouw film, de hospices waar we gewerkt hebben zien het als hún film. Deze productie is een enorme opsteker voor het werk dat ze doen.”
De hospices staan ook mede aan het succes van de film, weet Dols. “In elk stad waar de film draaide, hebben we contact gezocht met een hospice. Ze konden, als ze wilden, vooraf een introductie geven. Het zat niet in de oorspronkelijke opzet, maar zo creëer je wel een publiek. Bij de eerste vertoning in Cinecitta in Tilburg zaten 170 mensen. Die kwamen vooral om Henk te zien, een bekende figuur in de stad, die in de film zit. De film heeft er negen keer gedraaid.”
Scene uit de documentaire Voor de stilte van Richard Dols.
Voor de stilte won inmiddels twee prijzen, op kleine docu-festivals in Amsterdam en Singapore. Dols is er blij mee. Het levert publiciteit op en is ook een soort bevestiging. Maar als ik heel eerlijk ben, vind ik het veel belangrijker dat er zoveel mensen voor naar de bioscoop zijn gekomen. Dat is een veel mooier compliment dan een prijs van een jury. Het succes van Voor de stilte geeft de bevestiging dat je met een lange documentaire wel degelijk publiek kan trekken. Van mezelf weet ik nu dat ik als maker die spanningsboog van negentig minuten aankan.”
Richard Dols is geen man die de vijver waarin hij vist voor zichzelf wil houden. Samen met tv-maker en journalist Ron van de Bolt en het Maastrichtse filmhuis Luiere is hij druk in de weer met de eerste editie van Docfest, een internationaal documentairefestival in Maastricht. Ook hier komt zijn nuchtere benadering van pas. Docfest wil niet alleen een podium vormen voor documentairemakers, maar ook laten zien dat er naast de speelfilm nóg een genre is dat hier aan het wortelen is. Daarnaast, vinden de initiatiefnemers, moet de documentaire hoognodig eens uit dat elitaire hoekje worden gehaald. Dat het kan, laat Voor de stilte zien. Daar komen kijkers uit alle lagen van de bevolking op af.
Als je een goed idee hebt, moet je niet op anderen zitten wachten, vindt Dols. “Je bent en blijft zelf verantwoordelijk. De industrie moet zélf iets doen”, luidt het onomwonden appèl aan zijn vakbroeders. Er zitten genoeg filmmakers in de regio, ze zijn alleen onzichtbaar. Ook de infrastructuur groeit. “David Deprez van Lumière heeft een enorm netwerk. Dat is gebleken met Voor de stilte. Lumière heeft voor mij de distributie geregeld.”
Dat je van ‘de industrie’ zo weinig merkt, komt volgens Dols “omdat bij ons iedereen naar de Randstad kijkt, in Luik naar Brussel en Parijs, en in Keulen naar Berlijn.” Vandaar dat Docfest de banden met Luik en Keulen, waar al een behoorlijke filmindustrie zit, wil aanhalen. “De gebroeders Dardenne in Luik zijn begonnen als documentairemakers. Gezien de taalgrens kijken ze daar niet naar het noorden, maar naar het zuiden. Logisch. Toch kunnen we er ons voordeel mee doen.”
Docfest moet ook een feestje worden waar makers en publiek elkaar ontmoeten. Vandaar dat er veel energie is gestoken in een food garden, een verzameling eet- en drinktentjes en mini-bioscopen met gratis docu’s, waar mensen van allerlei pluimage in een relaxte sfeer van gedachten kunnen wisselen. De meeste van de 27 geselecteerde films worden vertoond op locatie, verspreid over het knoestige Belvédère-terrein. Dat zal zo blijven, die spreiding over de stad, wanneer volgend jaar het nieuwe Lumière de deuren opent. Als het publiek niet naar de documentaire komt, komt de documentaire naar het publiek.
Docfest ’15 in vogelvlucht
Scene uit de documentaire Am Kölnberg van Laurentia Genske en Robin Humboldt. De film werd bekroond met de Deutscher Dokumentarfilmpreis 2015.
– Am Kölnberg (2015).
Het gigantische wooncomplex Am Kölnberg in Keulen (zie foto) wordt bewoond door drop outs en immigranten. Werkloosheid, drugsgebruik en prostitutie maken deel uit van het alledaagse bestaan. De bewoners hebben één ding gemeen: De droom van een volwaardige bestaan, ver weg van Am Kölnberg.
– Asielzoeka’s en Vraem Lui van filmmaker in focus Sergej Kreso.
– Waiting for August (2014)
Belgische documentaire over het leven in de buitenwijken van Bacau in Roemenië. Moeder Liliana werkt in Turijn, oudste dochter Georgina probeert het vaderloze gezin overeind te houden.
Docfest, 18 en 19 september in het Sphinx-kwartier in Maastricht.
