Een kunstenaar van het kaliber Gregor Schneider wijs je niet zomaar de deur. Toch geeft de burgemeester van Duisburg geen toestemming voor een werk van hem in het Lehmbruck Museum. De erfenis van de Love Parade in 2010, waarbij 21 doden vielen, weegt nog zwaar.
Hij had er slecht van geslapen, zei Sören Link, Oberbürgermeister van Duisburg. Maar het was besloten. Het kon echt niet, dat werk van Greogor Schneider in het Lehmbruck Museum. Het zou in de stad traumatische herinneringen aan de rampzalige verlopen Love Parade van vier jaar geleden los kunnen maken. Aus die Maus, de burgemeester had gesproken.
In opdracht van het muziektheaterfestival Ruhrtriennale had Schneider het omvangrijke werk Totlast bedacht: een gangensysteem dat binnen- en buitenruimte van het museum met elkaar verbindt. In licht gebukte houding baant de bezoeker zich een weg door de tunnels, zo was het idee. Niet op voorhand een aangename ervaring, Gregor Schneider (Rheydt, 1969) wilde de bezoeker met zijn eigen waarneming confronteren. Een werkwijze waarmee hij in 2001 Totes Haus u r op de Biënnale in Venetië een Gouden Leeuw behaalde.
Volgens burgemeester Link zit het ongeluk met de Love Parade in 2010 nog te vers in het collectieve geheugen in Duisburg. Toen werden te veel festivalbezoekers door een tunnel geloodst, met vreselijke gevolgen: 21 mensen werden doodgedrukt. Volgens Link is de stad nog niet klaar voor een kunstwerk “waaraan gevoelens van paniek en verwarring immanent zijn”.
Sympathiek als een burgemeester empathie toont. Vervelend, als hij dat één maand voor het begin van het festival doet. En dat terwijl Link voorzitter van de raad van toezicht van het museum is, en dus al maanden van het plan op de hoogte moet zijn geweest. Sterker nog. Zijn ambtenaren zaten vanaf november 2013 met kunstenaar en festivalmakers aan tafel om de nodige vergunningen voor Totlast te verkrijgen. En ze waren keurig op tijd met de aanvragen, zegt de gemeente.
Problemen waren er wel. Vanwege de geldende bouwnormen moest Schneider zijn concept aanpassen. Zo had hij de tunnels verhoogd van 1,60 meter naar 1,80 meter. Niet genoeg, vond de gemeente. Het maximum, vond Schneider. Hij wilde immers geen pretpark, maar een kunstwerk dat voor een ‘unheimliche’ ervaring zorgt die je laat opademen als je er doorheen bent. In zijn woorden: “We gaan in elkaars armen liggen, weer diep lucht inademen. Wat een geweldig park. Hoe mooi is ons leven.”
Intendant Heiner Goebbels van de Ruhrtriennale deed als opdrachtgever nog een laatste poging: wat als ze de tunnels tot 2,20 meter zouden verhogen? Maar de burgemeester was toen al tussenbeide gekomen. Een nieuwe vergunningsaanvraag was niet nodig. In zijn stad zou geen Totlast komen.
Volgens kunstenaar Gregor Schneider is elke vergelijking met de gebeurtenissen van Love Parade uit den boze. Omdat het hem juist om de individuele belevenis van ruimte gaat, zouden de bezoekers één een voor één zouden door de Totlast-tunnels lopen – van een massale toeloop zoals bij het technofestival in 2010 zou geen sprak zijn.
Dat had burgemeester Link zelf ook kunnen begrijpen, “als hij zich eens in het werk had verdiept”, luidt het bij de Ruhrtriennale. Woordvoerder Hendrik von Boxberg zegt dat men bij het festival uit de wolken viel toen de burgemeester zijn veto liet horen. Geen mens, aldus Von Boxberg, die tot dat moment een link had gelegd tussen Totlast en het Love Parade ongeluk.
Bij de Ruhrtriennale zijn ze dan ook vooral teleurgesteld in de onwetendheid bij de gemeente, bij het gebrek aan vertrouwen in de expertise van de curatoren. Gregor Schneider zelf spreekt van een juridisch onrechtmatig ingrijpen: Links veto komt niet alleen onbegrijpelijk laat, er ligt ook geen democratisch besluit aan ten grondslag.
Raakte de burgemeester in paniek toen hij, in relatie tot het kunstwerk, het woord ’tunnel’ hoorde? Volgens zijn woordvoerster vreest Link dat hem verwijten zullen worden gemaakt als er ook maar één bezoeker in Totlast zijn enkel kneust. Het risico op slechte PR is te groot, de rechtszaak over de Love Parade, waarbij zes van de tien ‘verdachten’ bij de gemeente werken, nog moet beginnen. Extra onrust onder belanghebbenden is een schrikbeeld voor de burgemeester die weet dat zijn voorganger door het incident moest aftreden. Vandaar de slapeloze nachten voordat hij Totlast verbood.
Of de aandacht in de pers en de wrevel die het bij de culturele instellingen heeft gewekt, nu zoveel beter zijn? De hoeveelheid reacties heeft de burgemeester verrast, zijn woordvoerster verwijst terloops naar het ‘Sommerloch’, de komkommertijd. Zouden ze bij de gemeente Duisburg echt denken dat de kunstenaar, de organisatie van de Ruhrtriennale en de pers zich in de aanloop naar het festival zitten te vervelen? In welke tunnel zitten zij gevangen daar?
Inmiddels heeft het Kunstmuseum in Bochum zich over het kunstwerk van Gregor Schneider ontfermd. Totlast zal daar te zien zijn van 29 augustus t/m 12 oktober.
