Valentijn Dhaenens speelde een van de hoofdrollen in bioscoophit De Helaasheid der Dingen. Als Gunther Strobbe fietste hij samen met zijn kornuiten naakt rond in film én in Cannes, tijdens het filmfestival. Het bleef niet onopgemerkt. In de monoloog ‘DegrotemonD’ brengt hij een ode aan 2500 jaar redevoeringen, tot en met Joseph Goebbels en Barack Obama.

In De Helaasheid der dingen speelt acteur Valentijn Dhaenens (Gent, 1976) de rol van de Gunther Strobbe, de ik-figuur als volwassene. Minder bekend is dat hij ook een aandeel had in het scenario van de film. “Maar dat moet je niet overdrijven”, wuift hij weg. Ik heb Felix Van Groeningen leren kennen toen ik met de monteur van zijn film samenwoonde.”

Ze raakten bevriend en spraken om de twee weken af om te praten over het scenario. Uiteindelijk vroeg Van Groeningen hem voor de rol van Gunther. “We hebben ook wat scènes besproken. Voor mij was het leuk dat ik zo veel inbreng kon hebben, want ik heb nu het gevoel dat de film een beetje meer van mij is dan als ik gewoon een rolletje had gespeeld. In films ben je normaal enkel acteur, je speelt en bent weer weg. Dat is frustrerend. Bij SKaGeN (Antwerps theatercollectief, jvb) werken we altijd zonder regisseur. De voorstelling mee maken geeft me al de helft van de voldoening.”

In theater heb je als acteur altijd meer inbreng dan in film. Met ‘DegrotemonD’ heb je nu voor het eerst helemaal alleen een voorstelling gemaakt.
“Normaal werken we als collectief, dus alles gaat bij ons via de taal. Alles wordt rationeel bediscussieerd. Ik wilde eens proberen of ik iets meer op mijn gevoel kon maken. Als ik voelde dat er een speech van Osama Bin Laden in moest, kon ik dat gewoon doen.”

Wat vind je zo fascinerend aan redevoeringen?
“De macht van het woord. Het heeft me altijd al verwonderd dat taal zo’n invloed kan hebben op de loop van de geschiedenis. Uiteindelijk zijn het toch maar woorden, klanken die wij uitspreken. Dat je daarmee hele massa’s kan bewegen of troosten vind ik bijzonder. Anderzijds wordt alles wat je zegt geïnterpreteerd en horen mensen het vaak anders dan je bedoeld had. We zitten dus met een gigantische toren van Babel en veel spraakverwarring.”

Zijn redevoeringen niet zo gemaakt dat er steeds maar één interpretatie mogelijk is?
“Redevoeringen zijn altijd manipulatief en ze bestaan alleen bij gratie van het publiek. Een spreker weet heel goed dat hij zijn publiek in een bepaalde richting moet krijgen. Eén van de uitgangspunten van DegrotemonD was dat het over manipulatie moest gaan. Daarom heb ik op mijn beurt de speechen gemanipuleerd door ze met elkaar te mengen, te vervormen, en door ze in een bepaalde volgorde te zetten.”

In De Standaard zei kersvers EU-president Herman Van Rompuy dat redevoeringen pas groot kunnen zijn als het publiek ook groot is. Daarom zouden er in België een ander soort speechen gegeven worden dan in de VS. Ben je het daarmee eens?
“Mensen worden graag verleid door de speeches van Obama. De meeste luisteraars vinden zijn redevoeringen mooi, maar wij zouden het nooit pikken als een Vlaming zo zou speechen. Dat zouden wij veel te pathetisch vinden. ‘Ja, we kunnen’, stel je voor dat dat de leuze is van een Vlaams politicus. Daar zouden wij toch mee lachen. Maar omdat Obama een Amerikaan is, kan het. We zien het een beetje als een Hollywoodfilm: Obama met violen eronder. Zijn speeches worden ook altijd heel filmisch in beeld gebracht. Amerikanen zijn de speechers van deze eeuw. Ze hebben een soort theatraliteit in hun betoog. In de voorstelling zit een Amerikablok met toespraken uit de jaren zestig. Daartussen zing ik: ‘I wanna live in America’. Mijn standpunt was: vanaf de sixties zijn we allemaal een beetje Amerikaan geworden. We luisteren naar Amerikaanse muziek, kijken naar Amerikaanse films. Amerika is de leider van de Westerse cultuur zoals het Romeinse Rijk dat vroeger was.”

De voorstelling doet je echt luisteren naar speechen. Iedereen heeft Osama Bin Laden wel op tv zien spreken, maar ik merkte tijdens de voorstelling dat ik eigenlijk nooit écht naar hem heb geluisterd.
“Ik breng een speech van lang voor 9/11 waarin hij de oorsprong van zijn haat uitlegt. Dat kadert alles wat we tegenwoordig meemaken. Toch is het geen politiek statement van mij. Het is jammer dat veel mensen een anti-Amerika gevoel overhouden aan de voorstelling. Ik geef Osama Bin Laden geen gelijk, ik wil iedereen evenveel kansen geven. Joseph Goebbels speel ik bijvoorbeeld met veel liefde, maar natuurlijk vind ik wat hij zegt verwerpelijk. Zijn toespraak zit héél goed in elkaar en daar gaat het mij om: de kracht van het woord. Het was mijn betrachting om mensen te laten luisteren naar wat hij nu eigenlijk zegt en hen te doen inzien hoe slim en mooi die speech is opgebouwd.”

‘DegrotemonD’; op 6 en 9 januari 2010 in CC Genk. Meer info: www.skagen.be

Valentijn Dhaenens: “Ik speel Joseph Goebbels met veel liefde, maar wat hij zegt vind ik verwerpelijk.”