In patronaatshuizen, parochiezaaltjes, theatertjes en wijkgebouwen oefenen honderden acteurs en actrices vol vuur hun hobby uit. “Het is gratis, iedereen kan komen, de voorstellingen duren ongeveer twintig minuten.”

Hersenschemer, een theatrale voorlezing van Bernlefs Hersenschimmen door Max de Bruin, De Jossen, een jongerenproductie van Theater de Garage in Venlo en De Sjpaanse Vleeg, een bewerking van een Duitse klucht door het gezelschap Ongerein uit Linne. Zomaar een greep uit de voorstellingen die 150 toneelverenigingen in Limburg dit jaar op de planken zetten.

Het idee dat amateurverenigingen alleen maar kluchten spelen, is allang achterhaald. Eenakters, monologen, stukken uit het repertoiretoneel: amateurspelers draaien er hun hand niet voor om. Maar soms kunnen ze bij de voorbereidingen wel wat ondersteuning gebruiken. Dan kunnen ze terecht bij de Limburgse Federatie van Amateurtoneelverenigingen (LFA) die de belangen behartigt van toneelverenigingen en toneelspelers in Limburg, adviezen geeft en cursussen en opleidingsmogelijkheden aanbiedt. Om toneelspelend Limburg te stimuleren en te prikkelen, reikt de LFA jaarlijks in diverse categorieën de Limburgse Toneelprijzen uit tijdens D’n Aovend van ’t Muulke. Ook organiseert zij het Eenakterfestival Limburgse Brokstukken.

Theater van het Vat

Hoe de Limburgse toneelwereld kan profiteren van de kennis en (financiële) ondersteuning van de LFA laat het voorbeeld van Hanneke Som (Zevenaar, 1982) zien. De aankomend regisseur organiseert komende maand het festival Theater van het Vat, dat zich afspeelt in zes kroegen in Maastricht. De bezoekers kunnen kiezen uit twee routes, waarbij ze onderweg drie keer een korte voorstelling te zien krijgen. Van muziektheater tot een vorm van Butoh-dans en van intiem verteltheater tot improvisatie. Som zocht contact met het Huis voor de Kunstenhet moederhuis van de LFA, waar haar plan enthousiast werd ontvangen. “Eigenlijk is het wel bijzonder dat er zo’n instantie in Limburg is. Zij hebben een waanzinnig netwerk en veel kennis, waar ik als organisator gebruik van mag maken. Ook zorgen ze ervoor dat ik met mijn festival mensen binnen heel Limburg kan bereiken. En dat is uiteindelijk toch wat we met de kunsten willen: je concept breder trekken dan een straal van twee kilometer.”

Om de aandacht op het festival te vestigen, kregen alle amateurverenigingen in de provincie een uitnodiging om mee te doen, waarop twaalf aanmeldingen binnenkwamen. De deels speciaal voor het festival samengestelde groepen worden tijdens de repetitieperiode begeleid door een professionele regisseur. “Het festival is bedoeld als een laagdrempelige manier van kennismaking met theater”, vertelt Hanneke Som. “De amateurs doen dit als hobby, met veel enthousiasme. Zij kunnen een hoop leren van de professionals, maar andersom is dat ook zo. En voor de profs is het strelend als je mensen iets kunt bijbrengen, zodat ze nog beter worden.”

Voor Som is het belangrijk dat de voorstellingen kwalitatief aan de maat zijn. “Ik wil de professionele begeleiders kunnen betalen, zodat ze volgend jaar ook weer terugkomen. Hun financiering komt nu voor rekening van het Huis: elke prof kan vijftien uur besteden aan de samenwerking met zijn of haar groepje.”

Deze geldelijke inbreng bij het project van Som illustreert de ambities voor de komende jaren bij het Huis, dat uitgebreider wil samenwerken met professionele krachten, toneelproducties van Limburgs talent wil bevorderen en de relatie met de Maastrichtse Toneelacademie wil bestendigen. Som studeert zelf eind van dit jaar af aan de Toneelacademie als regisseur/docent. Plezier is voor haar de belangrijkste drijfveer om het Festival van het Vat te organiseren: “Het is gratis, iedereen kan komen, de voorstellingen duren ongeveer twintig minuten. Je krijgt in elk café de gelegenheid om wat te drinken en je laat je verrassen door wat er wordt geboden. Heel laagdrempelig dus, maar wel met kwaliteit.”

Muulke

Met de komst van toneeladviseur Marnix Mulder in 2007 heeft een aantal activiteiten van de LFA een nieuw gezicht gekregen. Zo is de vroegere Toneeldag opgesplitst in een ‘Dag van de masterclasses’, waarbij amateurs een dagdeel les krijgen van bekende toneelprofessionals, en ‘D’n Aovend van ‘t Muulke’. Tijdens deze jaarlijkse avond worden de Limburgse toneelprijzen uitgereikt in de vorm van de Toneelkus, een handgemaakt beeld van kunstenares Riëlle Beekmans. Om de winnaars te bepalen, bekijkt en beoordeelt een professionele jury onder voorzitterschap van Marnix Mulder gedurende het seizoen een groot aantal voorstellingen van amateurtoneelverenigingen. Tijdens D’n Aovend van ’t Muulke wordt ook de Schaduw uitgereikt, bestemd voor iemand die zich achter de schermen inzet voor het amateurtoneel in Limburg.

Vrijplaats voor theaterzwervers

De regisseurs Peter Stam en Joost Horward hebben een vrijplaats voor ongebonden amateur- en beroepstheatermakers opgezet. “Een venster op de wereld”, licht Horward toe, “want Limburg barst van de theaterzwervers.” De vrijplaats staat voor een bonte verzameling mensen die zich met toneelkunst bezighouden.

Stam en Horward maakten theaterproducties op locatie als De Warg-trilogie, Herzstuck, Het verhaal van twee broers, en de filmproducties Bloedlijn en Edith en de lopende productie Hartman en zoon. Zij baseren zich op regionale thema’s en persoonlijke verhalen en gebeurtenissen uit het leven van de mensen met wie zij werken. Voor hun producties werken ze samen met toneelschoolstudenten, boeren, amateurfilmers, beeldend kunstenaars, musici, buitenlandse theatermakers, landelijke en lokale organisaties.