Intussen wacht het voormalige Nedinsco-complex op een culturele herbestemming, mogelijk met een combinatie van Museum van Bommel van Dam en een nieuw op te richten Tajiri-museum. Woningstichting Venlo-Blerick speelt een sleutelrol.
Venlo worstelt met nieuwe cultuurpodia
Het gebouw ligt er troosteloos bij. Gezien vanaf de winderige zandvlakte langs de Maas verschanst het zich achter een hoge bakstenen muur. De ramen op de onderste verdiepingen zijn gebarricadeerd met metalen roosters. Hogerop bieden ingegooide ruiten een blik op de stalen gebinten. Het ooit heldere wit van de muren is vuil en afgebladderd. Toch staat hier een bijzonder gebouw dat wacht op herbestemming. Wat te doen met het unieke , maar vervallen Nedinsco-complex?
De Nederlandse Instrumenten Compagnie werd in 1920 opgericht als dochter van optisch bedrijf Carl Zeiss uit Jena. Het bedrijf was een zogenaamde Tarnfirma, een camouflagedochter, bedoeld om de beperkingen die na de Eerste Wereldoorlog aan de Duitse wapenindustrie waren opgelegd te omzeilen. De gebouwen zijn grotendeels opgetrokken volgens de modernistische stelregel ‘vorm volgt functie’: beton, staal en glas, geen franje. In naam was de Venlose architect Henri Seelen verantwoordelijk, maar in werkelijkheid kwam het ontwerp van zijn Duitse collega Hans Schlag (1890-1970), nauw verwant met Bauhaus-architecten als Walter Gropius en Ludwig Mies van der Rohe.
Ondanks forse schade in de Tweede Wereldoorlog, haastige herstelwerkzaamheden en jarenlang intensief gebruik kan het Nedinsco-complex zich meten met het handjevol Nederlandse topmonumenten uit deze periode zoals de Van Nelle-fabriek in Rotterdam, sanatorium Zonnestraal in Hilversum en het Glaspaleis in Heerlen. Met als verschil dat deze drie majestueus zijn gerestaureerd, terwijl Nedinsco nog in een uitgewoonde en onderkomen staat verkeert.
Het gaat de Venlose cultuurwethouder Peter Freij aan het hart. Hij wil niets liever dan Nedinsco behouden voor het nageslacht, maar het is geen eenvoudige klus. Het totale vloeroppervlak bedraagt zo’n 8000 m2, onder meer bestaande uit een enorme productiehal en een 36 meter hoge toren, indertijd gebruikt voor de productie van periscopen.
Dit zijn de architectonisch meest interessante onderdelen van het gebouw. Ze werden in 2002 aangewezen als rijksmonument: een belangrijke mijlpaal tot behoud, die echter ook de mogelijkheden tot herbestemming beperkt. Het liefst zou Freij het gemeentelijk Museum van Bommel van Dam in het complex onderbrengen, in combinatie met een nog te stichten Tajiri-museum, genoemd naar de Japans-Amerikaans-Nederlandse kunstenaar Shinkichi Tajiri die sinds de jaren zestig in het naburige Baarlo woont. Vorig jaar werden op de Venlose Maasbrug vier monumentale beelden van de inmiddels ernstig zieke Tajiri (84) geplaatst.
In 2005 kocht de gemeente het Nedinsco-complex voor ongeveer acht miljoen euro. Op 1 juli 2008 gaat het voor de symbolische som van één euro over in handen van de Woningstichting Venlo-Blerick die zich als tegenprestatie heeft verplicht het complex te behouden en op te knappen. Eind vorig jaar schreven burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad: “De invulling van het complex wordt nu door de woningstichting verder opgepakt (…), waarbij het wel of niet inpassen van een museum een van de expliciete beslispunten zal gaan worden.” De bal ligt nu bij de woningstichting, vat woordvoerder Rik van Druten het in rond Nederlands samen.
Dat de Woningstichting Venlo-Blerick raad weet met culturele projecten, bewijst het nieuwe cultuurpodium Domani in de gerestaureerde Domicanenkapel in hartje stad. Hoewel op kleinere schaal was de opgave vergelijkbaar met die bij Nedinsco. De uit de vijftiende eeuw daterende kapel werd na de Franse Revolutie onder meer als timmerwerkplaats en kunstmestmagazijn gebruikt. Net als Nedinsco kwam de kapel in 1945 zwaar beschadigd uit de oorlog.
Onder de hoede van de woningstichting is de kapel op indrukwekkende wijze hersteld. De witte, eenbeukige ruimte werd van alle moderne gemakken voorzien, maar heeft zijn verstilde sfeer behouden. De verrassend mooie gebrandschilderde ramen (Gilles Franssen en Jacques Vonk, eind jaren vijftig) komen optimaal tot hun recht. Het orgel (Pels & Zoon, uit dezelfde periode) is grondig gerestaureerd. In de kapel vinden nu concerten plaats. Daarnaast wordt de ruimte verhuurd voor besloten ontvangsten. Het Paterskoor, een stemmig zaaltje achter het koor, is al zeer in trek voor huwelijkssluitingen.
“Een woningstichting doet meer dan alleen huizen bouwen en verhuren,” zegt Arnold van Hoof, directeur van Woningstichting Venlo-Blerick. “Wij investeren in het woonklimaat in bredere zin. Cultuur vormt daarvan een onderdeel. De laatste jaren zijn wij steeds actiever in de binnenstad, daarmee wordt ons werk zichtbaarder en het belang ervan voor de uitstraling van de stad groter. Maar in essentie gaat het nog steeds om leefbaarheid, het creëren van een aantrekkelijke woonomgeving. In economisch opzicht draagt dat weer bij aan de waardeontwikkeling van ons vastgoed.”
Van Hoof zegt het te betreuren dat de vrije markt projecten als Domani en Nedinsco niet aanpakt, maar begrijpen doet hij het wel. “Wij zijn in de gelegenheid zulke projecten op te pakken omdat wij op lange termijn kunnen denken zonder de hete adem van aandeelhouders in de nek te voelen. Maar als het eenmaal klaar is, gaan ook wij op zoek naar betalende gebruikers.”
Die commerciële opstelling is bij Domani duidelijk zichtbaar. De website van dit ‘Podium voor morgen’ laat opvallend veel foto’s met gedekte tafels zien, een ‘gastvrijheid’ die de woningstichting heeft uitbesteed aan een professionele cateraar. Bij al deze uitbundigheid steekt de programmering van de concerten wat mager af: gemiddeld één concert per twee weken. Het programma is zeker aantrekkelijk en gevarieerd, maar het gaat toch wat ver om te spreken van “een cultuurpodium dat zijn vergelijk niet kent”, zoals Van Hoof in het jaarprogramma doet. De ambities zijn er, maar de exploitatie stuit op de wetten van de markt. De schoorsteen moet roken, ook hier.
Ook bij Nedinsco ligt de grootste uitdaging niet zozeer in het herstel van het complex, maar in het gebruik ervan. Verhuizing van Museum van Bommel van Dam en oprichting van een Tajiri-museum zijn risicovolle ondernemingen die veel geld kosten. Geld dat vooralsnog niet voorhanden is. Een groot deel van het gemeentelijke cultuurbudget wordt in de komende jaren al opgeslokt door andere projecten, zoals de optuiging van het ambitieuze cultuurcluster Made in Venlo dat de Maasboulevard cachet moet geven.
Op dit moment is niet duidelijk wat er gebeurt als de exploitatie van Nedinsco met een museumfunctie onhaalbaar blijkt. Gedwongen door de penibele financiële situatie heeft de gemeente zich min of meer overgeleverd aan de woningstichting. Zo lang daar door Van Hoof en de zijnen wordt gerekend aan de kansen van het museumplan, houden wethouder Freij en directeur Vercauteren van Museum van Bommel van Dam de lippen stijf op elkaar.
De entree van cultuurpodium Domani. foto Zebra Fotostudio’s Venlo
Het Nedinsco-complex in Venlo-Zuid. foto Diana Post
