No Access is een tentoonstelling die je niet had willen bezoeken, je de creeps geeft maar die je beslist niet mag missen. 

De getoonde videowerken, datavisualisaties, animaties en korte films in No Access passen in de klamme, donkere en desoriënterende plaats van handeling: de Cannerberg in Maastricht, waar een voormalig NAVO-hoofdkwartier diep verzonken ligt in een gangenstelsel van mergel, gewapend beton en dikke stalen deuren. 

No Access gaat over grenscontroles en migratie. Toen samensteller Bart van den Boom bezig was met de selectie van de kunstenaars viel Rusland Oekraïne binnen. Intussen slaat het gefortuneerde Nederland internationaal een modderfiguur in de gebrekkige opvang van vluchtelingen in Ter Apel en op andere plekken.

Met 95 procent luchtvochtigheid en een temperatuur van 12 graden is het een tentoonstelling die allerminst behaagt. No Access wil een dam opwerpen tegen de fysieke, emotionele en psychologische vermoeidheid die velen overvalt bij het aanzien van de dagelijkse overvloed aan ellende en die het soms lastig maakt nog empathie te voelen. 

Still uit Farewell (2020-22) van Sam Yazdanpanna. foto ZOUT magazine

Bij de entree van drie stalen deuren passeer je een grens, een schijnbare cesuur in de geschiedenis. Je ontkomt niet aan gedachten over het IJzeren Gordijn, atoomdreigingen, checkpoints, pushbacks en alleen al vanwege de temperatuur de Koude Oorlog. De locatie is een uitgelezen plek om zowel de geschiedenis als de actualiteit invoelbaar te maken. 

De kunstwerken in No Access zijn te zien in een intuïtief af te leggen parcours dat, om te voorkomen dat bezoekers verdwalen in het gangenstelsel, is begrensd. Zo loop je bijna terloops aan tegen Threshold to the Kingdom van Mark Wallinger (GB), waarin je geprivilegieerde witte mannen en vrouwen de sluisdeuren van City Airport London ziet passeren terwijl er groteske hoogmisklanken klinken. 

Op sommige werken worden vluchtelingenstromen voorgesteld als kille getallen of als onzichtbare satellietbeelden, zoals bij Josh Begley’s (VS) Best of Luck with that Wall, over de grens tussen de VS en Mexico. Behalve de datavisualisaties kijk je ook met regelmaat in de ogen van een mens van vlees en bloed, zoals in Children of the Labyrinth uit 2022 van Marieke van der Velden en Philip Brink (NL) waarin vluchtelingen zelfgeschreven brieven aan hun kinderen voorlezen. Emotioneel, liefdevol én representatief voor het leed in de vele asielzoekerscentra. Migratie en grenzen zijn grenzeloos.  

Ook een gothic novel als Farewell van Sam Yazdanpanna confronteert ons met een ongemakkelijke waarheid, een pijnlijke actualiteit en soms schurende poëzie. Het voelt bijna als een opluchting als de tentoonstelling in deze anti-museale plek is afgelegd en het lichaam weer kan opwarmen – terwijl de geest blijft nagloeien. (LD)

No Access. Van 16.9 t/m 13. 11 in voormalig NAVO-hoofdkwartier Cannerweg 798, via Parkeerterrein Von Dopfflaan. viewmaster-projects.com