‘Concentratie is zo’n kostbaar goed geworden. Hoe moeilijk moet het zijn voor mensen die nu opgroeien om een heel boek uit te lezen?’
De woorden komen van schrijfster Niña Weijers, in een interview in de Standaard der Letteren. Ook zij worstelt met de aandachtseconomie. Om te kunnen lezen en schrijven schakelt ze op haar smartphone een app in die al haar apps uitzet. ‘Het klinkt heel dom en absurd, maar je kunt niet anders wanneer je aandacht langs alle kanten wordt gekaapt’.
We leven, kortom, in een tijd waarin we ons gelukkig prijzen met een app die alle andere apps uitzet.
In haar voor de Boon Literatuurprijs 2023 genomineerde essaybundel Zelf doen schrijft Weijers: ‘Het echte geluk dat literatuur oplevert, is dat van concentratie.’ In het interview in DSL heeft ze het over haar schrijfstem, die veel nadenkender in het leven staat dan zijzelf: ‘Die is heel traag. Die moet eerst ergens betekenis in vinden voor ze er iets over kan zeggen of schrijven.’
Het is een traagheid die we nog amper kennen. Ze zijn met weinigen, die eerst op zoek gaan naar betekenis, om er pas dan iets van te vinden.
In scherpe bewoordingen liet kunsthistorica René Steenbergen zich laatst in de NRC uit over het natiebrede gehijg over de tentoonstelling Vermeer in het Rijksmuseum. ‘Het is de hoogste tijd om te stoppen met de amechtige carrousel van tijdelijke, kortlopende exposities.’ In plaats van kunst te presenteren als fastfood – in drieëneenhalve maand jaagt het Rijks 430.000 bezoekers door de zalen – zouden musea de mensen moet verleiden tot concentratie, tot ‘langzame aandacht’ – zoals Steenbergen de kunstenaar Ad Reinhardt citeert.
We prijzen ons gelukkig met een app die alle andere apps uitzet
In het Van Abbemuseum, toch al een witte raaf onder de musea, moeten ze al jaren niks hebben van blockbusters, noch van uit de hele wereld ingevlogen topstukken van oude en jonge meesters. De in 2006 aangetreden directeur Charles Esche laat zijn collectietentoonstellingen doodleuk twee jaar of langer staan; ze zijn bedoeld als trekkers van de langzame aandacht.
Nu is er Dwarsverbanden te zien. Haast u langzaam, u kunt er tot juli 2025 terecht. In het stuk van Edo Dijksterhuis, zie pagina 28, leest u over deze tentoonstellingen die alle zintuigen probeert te raken. Concentratie is geboden, je moet er nieuwsgierig zijn naar betekenis, en naar kennis.
Met die kennis is het niet best gesteld, merkt dirigent Philippe Herreweghe, dezer dagen met zijn Collegium Vocale op tournee met de Johannes-Passion van Bach. Het publiek blijft wel komen, in deze Passieweken, maar heeft steeds minder benul van wat er op het podium gebeurt. ‘De mensen hebben geen idee van de tekst en kennen de cultuur niet’, zegt hij in het interview (zie pagina 16) met Emile Hollman.
Schort het aan een goede cultuureducatie? Nou en of, al gelooft Herreweghe niet in bezoekjes van kleuters bij een concert met muziek van Schönberg, zoals hij meemaakte. ‘Op het einde van het jaar hebben die concerten zo 80.000 kleutertjes bereikt. Wat is dat voor onzin? De enige goede manier om op te leiden is zoals ik het destijds heb mogen meemaken: op school of in de opvoeding.’
WIDO SMEETS
co-hoofdredacteur / w.smeets@zoutmagazine.eu
