Een datingavond voor boekenliefhebbers. Waarom niet, vindt Jan Verhagen van Boekhandel Van Piere in Eindhoven. Hij laat geen middel onbeproefd om mensen (terug) te lokken naar de klassieke boekenwinkel. Waar ze ook andere dingen kunnen kopen.

Sommige dingen zijn zo groot dat je ze niet ziet. Zoals de versregel ‘Je verkoopt boeken maar eigenlijk geef je liefde door’, over tientallen meters in bijna manshoge letters uitgestrekt op de glazen pui van Boekhandel Van Piere in Eindhoven. Behalve de beginregel van Anne Vegters gedicht Het geheim van de boekverkoper is het ook het motto dat directeur Jan Verhagen graag aan zijn personeel, en daarmee aan zijn publiek voorhoudt. Zo vertaal je managersjargon als ‘customer experience’ in de alledaagse verkooppraktijk van een boekenwinkel.

Van Piere is een door en door Eindhovense boekhandel met, sinds het oprichtingsjaar 1848, een lange geschiedenis. Waarvan de laatste tien jaar zonder twijfel de meest turbulente zijn. Aan de hand van de beeldschermgrote presentatie in de winkel legt Jan Verhagen (41) uit hoe Martinus Franciscus van Piere en zijn vrouw Catharina in het revolutiejaar 1848 – toen, om maar iets te noemen, ook het Eindhovens Kanaal in gebruik werd genomen – een kantoorboekhandel begonnen. Anderhalve eeuw later was Van Piere een van de grotere boekhandels van Nederland.

Net voor het 150-jarig bestaan verkocht Bernard Kessels, vierde generatie na Martinus Franciscus, de zaak aan de Boekhandelsgroep Nederland (BGN). Het waren hoogtijdagen: het moederbedrijf Van Piere had intussen diverse boekwinkels in Zuid-Nederland, met de megastore in de gloednieuwe Heuvelgalerij in Eindhoven als vlaggenschip.

Terwijl de digitalisering aan haar opmars begon, leken de bomen tot in de boekenhemel te groeien. BGN ging onder de naam Selexyz vijftien grote boekwinkels, verspreid over heel Nederland, exploiteren. Maar de prognoses werden niet gehaald. Bij lange na niet zelfs: in 2012 ging Selexyz failliet. Opvolger Polare, die de vrije val nog wist te versnellen, onderging twee jaar later hetzelfde lot. En dus moest ook de Eindhovense vestiging, inmiddels verhuisd naar het oude Philips-hoofdkantoor in hartje stad, in februari 2014 van de ene dag op de andere de deuren sluiten.

Het bleef niet onopgemerkt. Terwijl binnen uit het lood geslagen werknemers elkaar moed probeerden in te spreken, plakten buiten verontruste klanten brieven en oproepen op de deur om te laten weten wat ze ervan vonden. De veerkracht van stad en winkel bleek groot. De Eindhovense ondernemer Arjen de Koning, eigenaar van computerbedrijf Paradigit, nam een meerderheidsbelang in de zaak; twee werknemers ontfermden zich over de rest van de aandelen. Op 8 maart ging de winkel, met de naam Van Piere weer op de pui, open. Net op tijd voor de Boekenweek.

De inhaalslag die gemaakt moest worden was enorm. De bovenste verdieping werd afgestoten, wat een stevige kostenbesparing opleverde. “Qua omzet”, zegt Jan Verhagen, die na de doorstart werd binnengehaald als nieuwe directeur, “zitten we nu boven het niveau van 2013, met een derde minder winkeloppervlak.” Naar zijn zeggen scoorde Van PIere een omzetgroei van ruim boven het marktgemiddelde. Die omzet bestaat trouwens niet alleen uit boeken. Het aandeel non-books (van tassen tot mokken, van brillen tot koelkastmagneetjes) is intussen zo groot dat de winkel niet meer zonder zou kunnen. Verhagen, realistisch: “We zijn ook een cadeauwinkel.”

Als klassieke boekhandel (35.000 verschillende titels, 1300 vierkante meter vloeroppervlak, inclusief koffiehoek) moet Van Piere voornamelijk concurreren met webshops. Vooral qua personeelskosten (15,5 voltijdsbanen) is het verschil groot; een webshop als bol.com is niet veel meer dan een inpakstraat in het Centraal Boekhuis in Culemborg.

De boodschap achter die realiteit heeft Verhagen (hij studeerde communicatie en cultuurwetenschappen) goed begrepen. Uit het activiteitenprogramma van Van Piere blijkt dat weinig hem te veel is om de lezer los te weken van het web en terug de winkel in te lokken. Een groot scherm in het midden van de winkel laat een maandprogramma zien met in september zeven activiteiten. Zoals: klassieke boekpresentaties, de Boekie Night met Wim Daniëls, de Young Adults Leesbeesten, een filosofiecafé op zondagmiddag, de Boekenpubquiz (‘welke pasta staat er op de cover van het laatste boek van Jamie Oliver?’) en, elke laatste vrijdag van de maand, een inloopspreekuur van ‘Liefdesdokter’ Annet Schottert. Die komt in haar gratis liefdesconsult bijna altijd uit bij een verhaal. En dus bij een boek. En dus bij een leestip. Het volgende project dat Verhagen voorbereidt is een datingavond voor boekenliefhebbers. Waarom niet?

Wat hij zelf leest? Meestal zijn het meerdere boeken tegelijk. Op dit moment Mythos van Stephen Fry, Sapiens van Yuval Noah Harari en Harnas van Hansaplast van Charlotte Mutsaers. “Heerlijk, zoals ik me herken in haar associaties.” Verder houdt hij van de boeken van J.M. Coetzee en Salman Rushdie; dichter bij huis van het werk van Arnon Grunberg en Lize Spit. “Ja, Het smelt vond ik een erg goed boek.”

Zelf kreeg Verhagen het lezen met de paplepel ingegoten, het begon op de dag dat zijn moeder hem meenam naar de bibliotheek. Daar ging een wereld voor hem open. Juist bij de bibliotheken, meent Verhagen, ligt de maatschappelijke taak om de ontlezing tegen te gaan. En bij de ouders. “Het begint bij liedjes zingen bij de wieg. Daarna komt het voorlezen.”

Ook de scholen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Goed leesonderwijs is ontzettend belangrijk, zegt Verhagen. Het moet levendig zijn, en voldoening geven. Zonder het te romantiseren. “Lezen is een schoolvak dat je even serieus moet nemen als wiskunde. In het dagelijks leven is lezen erg belangrijk, net zoals het best handig is dat je goed kunt rekenen. Toch?”

Dit is de zevende aflevering in een reeks van twaalf over boekhandels in tijden van internet en ontlezing.