Links verklaart zich officieel dood in Heerlen.
Veel had het niet gescheeld of #CodeRood, het gistermiddag door de lokale SP-fractie georganiseerde debat in Poppodium Nieuwe Nor in Heerlen, was uitgemond in een ordinaire scheldpartij. Met dank aan straatvechter Jan Marijnissen en, in mindere mate, zijn tafelgenoten. Het gezelschap, onder aanvoering van de immer amicale Jan Kuitenbrouwer, verzuimde naar zichzelf te kijken, projecteerde de angsten op de opponenten aan rechterzijde en probeerde uiteindelijk elkaar de schuld in de schoenen te schuiven. Conclusie? Met links komt het niet meer goed.
En de middag begon nog zo voortvarend. Ondanks het schitterende weer zit de zaal propvol. Een oude heer slentert moeizaam maar vastberaden naar een plekje op de voorste rij. “Weet u waar de microfoons zijn”, vraag hij opgewekt: “ik heb veel te vragen!” Lokaal talent Calien Eurlings zingt Blowin’ in the Wind van Bob Dylan. Toepasselijke opening, al herkent organisator Ron Meyer er Bruce Springsteen in. Ach, zullen de zenuwen zijn. Daarbij: Bruce is de moderne Dylan én hij staat volgende week op Pinkpop, op een paar kilometer van het centrum van de wereld. Want ja, benadrukt Meyer in zijn opening, Heerlen is het centrum van de wereld. En de sociaalste stad van Nederland, voegt Kuitenbrouwer toe: “Op naar een Heerlen-akkoord!”. Iedereen lacht, slaat elkaar op de schouders. Kan dit nog misgaan?
Ja, dat kan.
Laat ik, voor ik verder ga, benadrukken dat ik sympathie heb voor het linkse gedachtegoed. Ooit was ik links. De derde weg van Tony Blair boorde al mijn hoop de grond in. Het managen van de economie? Dat is geen politiek, laat staan linkse politiek. Fundamentele waarden die het economische proces overstijgen werden in de jaren negentig van de vorige eeuw te grabbel gegooid. Een situatie die door de Sloveense filosoof Slavoj Žižek postpolitiek wordt genoemd. En term die Merijn Oudenampsen, als onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Tilburg, in zijn openingscolumn in de Nieuwe Nor met venijn en minachting uitspuugt. Hij zet de toon voor de rest van de middag: links zit in het verdomhoekje, wordt door de media genegeerd en van de rechtste economische politiek deugt niets. Zijn wijze raad: links moet inzetten op ideeënvorming.
Welke ideeën dat zijn? Daar mag de tafel mee aan de slag. Maar eerst moet er afgerekend worden met rechts én met oud-links. PvdA’er Frans Timmermans benadrukt het belang van Europa, Marijnissen sputtert tegen, PvdA-ideoloog Paul Kalma nuanceert, Oudenampsen vergelijkt de huidige politiek met een trein die voort dendert: “De richting is niet meer te veranderen.” De schuld? Die ligt bij de neoliberale politiek die vanaf de jaren tachtig aan kracht heeft gewonnen. Niets over Blair, over de derde weg, Paars, de knieval van links voor het economisch proces dat uiteindelijk heeft geleid tot een uitholling van linkse waarden, en daarmee het succes van Pim Fortuyn en Geert Wilders inluidde. Zelfreflectie is niet de sterkste kant van links.
Een mooie vertolking van The River door Eurlings markeert een verandering in het debat. De sfeer wordt grimmiger. Vijandiger, ook. Wellicht is dat te wijten aan het gebrek aan ideeën in het eerste uur of de profetische woorden van Oudenampsen: de koers ligt vast, links kan het verblijf op de trein alleen maar prettiger maken. Tegen zoveel stuitende machteloosheid is geen kruid gewassen. Kuitenbrouwer doet nog een poging om tot een definitie van links anno 2012 te komen. Veel verder dan symptoombestrijding komt het gezelschap niet. Pensioenleeftijd niet omhoog, geen versoepeling ontslagrecht, bescherming huurders, dat soort werk. Marijnissen geeft de Occupy-beweging een flinke veeg uit de pan, prevelt dat ICT de wereld heeft veranderd en je daar niets aan kunt doen én opent de aanval op de Grachtengordel-elite van GroenLinks. Ongemakkelijk, aangezien Oudenampsen eerder de PVV afdoet als een extreem-rechtse partij. Kortom: links weet het ook allemaal niet meer.
Escaleren doet het niet. Met dank aan Kuitenbrouwer. Met het zweet op het voorhoofd vat hij na twee uur gekissebis de nieuwe ideologie van links samen: weer hoop geven. Het publiek in Heerlen vindt het prachtig en klapt alsof het de hoofdprijs heeft gewonnen. Dat de hoop die Kuitenbrouwer uitspreekt eigenlijk in positief woord verpakte angst is, deert niemand. Op de oude heer na die teleurgesteld met het hoofd diep tussen de schouders huiswaarts keert. Voor zijn vragen was geen ruimte. De reanimatie van links gisteren in Heerlen mislukte jammerlijk. Wie belt de lijkschouwer?
#CodeRood: Links is dood, leve links! vond gistermiddag plaats in Poppodium Nieuwe Nor, Heerlen.