De pianisten Lucas en Arthur Jussen brengen met philharmonie zuidnederland een ode aan de zee met La Mer van Claude Debussy én de bewerking ervan door Tore Takemitsu. Die laatste wordt zelden live gespeeld. door Mark van de Voort

Overspoeld worden door de oneindigheid van de zee. Een onmetelijk uitspansel dat de einder maar voor zich uit lijkt te duwen. Zacht kabbelend of woest klotsend, golven die klank worden, klanken die de zee schilderen. Door de eeuwen heen is de zee een onuitputtelijke inspiratiebron voor componisten. Het grillige temperament of de ijzingwekkende kalmte van de oceaan roepen beelden op waar menig toondichter niet omheen kan.

De ongenaakbare zee vormt een dankbaar decor voor opera’s: van Richard Wagners Der fliegende Holländer tot Benjamin Brittens Peter Grimes. Vol poëzie zijn verleidelijke zeezichten van Jean Sibelius (The Oceanides) en Edward Elgar (Sea pictures). De zee als romantisch ideaalbeeld van de sublieme, almachtige natuur.

Maar die almacht duurt niet eeuwig. In het licht van de klimaatcrisis wordt de kwetsbare oceaan ook bezongen door eigentijdse, natuurbewuste componisten. Beroemdste voorbeeld is Become Ocean uit 2013 van de Amerikaanse componist John Luther Adams. In brede orkestrale gebaren beeldhouwt Adams een portret van een kwetsbare oceaan. De zee heeft meer dan ooit onze volle aandacht nodig.

Eind april brengt philharmonie zuidnederland een eigen ode aan de zee. Het beroemde impressionistische La Mer ontbreekt niet. Debussy’s liefde voor de zee werd aangewakkerd door zijn vader die als matroos met de wildste verhalen thuiskwam. Toen Debussy zelf ternauwernood een woest vissersboottochtje bij Bretagne overleefde, was de inspiratie voor een kolkend orkestwerk compleet. Bijna negentig jaar later gebruikt de Japanse componist Toru Takemitsu muzikale motieven uit Debussy’s La Mer voor zijn Quotation of Dream. Speciaal op uitnodiging van de philharmonie vertolken pianobroers Lucas (1993) en Arthur (1996) Jussen dit zelden live te horen dubbelpianoconcert. ‘Die Zauberbrüder’ of ’Fliegende Holländer’ zoals ze in de Duitse pers zijn genoemd, worden over de hele wereld bejubeld. Ze speelden onder directie van Jaap van Zweden en Valerie Gergiev. Afgelopen jaar brachten ze een cd met muziek van Bach voor Deutsche Grammophon.

Voor Takemitsu was het werk de poëtische verklanking van zijn ultieme verlangen naar de zee. Als motto nam Takemitsu een veelzeggende dichtregel van Emily Dickinson: ‘Zeg Zee- Neem Me Mee!’ Debussy en Takemitsu wisten het: als je eenmaal in de ban bent van de zee laat ze je nooit meer los.

philharmonie zuidnederland olv Dmitri Liss, met Lucas en Arthur Jussen (piano’s), werken van Debussy, Takemitsu en Sjostakovitsj (Symfonie nr. 6), Theater aan het Vrijthof Maastricht (24 april) en Muziekgebouw Eindhoven (26 april).