Zo dicht mogelijk bij een schaap komen

Het Vlaamse theatergezelschap FC Bergman brengt een stuk over een schaap dat mens wordt. ‘Je moet samen een verbond sluiten voor de duur van deze voorstelling. We spreken af dat dit allemaal echt is.’

In de voorstelling Het Land Nod uit 2015 kopieerde theatergroep FC Bergman de Rubens-zaal van het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten. Ze bedachten dat het mooi zou zijn om een schaap tussen de monumentale schilderijen te laten ronddartelen. 

‘Even afgezien van de symboliek (onschuld) en de religieuze connotatie’, legt theatermaker en acteur Thomas Verstraeten (Antwerpen, 1986) uit, ‘is een schaap ook een kuddedier. Dus als je een schaap isoleert van de kudde, is dat een heel sterk beeld. Maar het bleek zo hartverscheurend en allesomvattend, dat we het tenslotte uit die voorstelling hebben moeten halen. Het was te goed, te echt, te waar.’

Dat FC Bergman ooit nog iets met een schaap zou gaan doen, dat stond vanaf toen wel vast. In The Sheep Song gaat het over een schaap dat op twee poten staat en mens wordt. Een Odyssee richting menswording. Er is geen tekst, alleen maar beeld. 

Thomas Verstraeten: ‘Niet alles hoeft meteen verklaard te worden.’ foto Kelly Fober

Thomas Verstraeten: ‘We hebben ons de vraag gesteld: hoe kun je als publiek zo dicht mogelijk bij het schaap komen? Door alle menselijke trekken te laten vervagen want er is weinig zo fascinerend als een menselijk gezicht. Vandaar dat we heel fel geïnvesteerd hebben in het robotpak van onze acteur Jonas Vermeulen. Hij zit in een kostuum met schapenhelm met animatronica. Dus de ogen van het schaap kunnen knipperen, zijn mond kan bewegen zijn oren kunnen plat liggen. Hij kan mechanisch zijn pootjes bewegen en lopen op hakjes; dat pak is zo ingenieus geconstrueerd dat het publiek helemaal mee kan gaan in zijn queeste. Je kunt je ermee identificeren.’ 

Voor deze voorstelling heeft FC Bergman zich stevig ingelezen. Niet alleen fabels (Jean de la Fontaine) en parabels, maar ook literatuur die raakt aan het thema verandering of metamorfose. Verstraeten noemt Frankenstein van Mary Shelley, Faust van Goethe en Metamorfosen van Ovidius. ‘Je kunt naar verandering kijken als iets dat je overkomt, zoals bij Ovidius waarin de mens een speelbal is van zijn lot, en in Faustiaanse zin zou je kunnen zeggen dat de mens eeuwig en altijd op zoek is naar kennis of verandering. Tussen die twee polen speelt ons verhaal zich af. En daarnaast kwamen we via het Lam Gods van Van Eyck ook uit in de Middeleeuwse manier om het verhaal uit te beelden. Evengoed hebben we ook naar films van David Lynch zitten kijken. Er komt veel op onze brainstorm tafel voorbij. Daaruit komen nieuwe verbindingen die eindigen in scenes en personages. Zo componeren we. We laten die voorbereiding uiteindelijk los en gaan dan heel intuïtief te werk.’

Scène uit The Sheep Song. foto Kurt Van der Elst

Dat er geen tekst is, noemt Verstraeten een voordeel. ‘Wij spreken als theatermensen al heel lang in beelden, je kunt intuïtiever werken en je hart laten spreken. Niet alles hoeft meteen verklaard te worden. Met woorden moet je heel precies zijn. Beelden geven meer vrijheid, je kunt een opener kunstwerk maken en voor ons voelt dat als een warm bad om in te gedijen. Bovendien emancipeer je het publiek door ze de verantwoordelijkheid over de betekenis van het verhaal te geven. De voorstelling ontstaat in de ruimte tussen ons en toeschouwer. Wij zeggen niet op voorhand: dit is het en hier gaat het over.’

Is het geloofwaardig om een avond lang naar een rechtop lopend schaap te kijken? Verstraeten vindt van wel. ‘Je moet samen met het publiek een verbond sluiten voor de duur van deze voorstelling. We spreken af dat dit allemaal echt is. Sommige mensen zeggen dat ze naar een poppentheater zitten te kijken en in zekere zin is dat natuurlijk ook zo.’

Verstraeten maakte eerder een voorstelling met mensen uit zijn eigen straat in Antwerpen. Hij bouwde die na en liet de bewoners zelf hun dagelijks leven acteren. Beide voorstellingen liggen dichter bijeen dan je zou denken. ‘In beide gevallen gaat het over kleine figuren die zich verhouden tot een gigantische werkelijkheid. Het gaat erover je staande te houden en je verbonden weten met alles. Dat alles met alles in verband staat.’ 

The Sheep Song werd uiteindelijk gecomponeerd in coronatijd. Vooral de naargeestigheid van het tijdsgewricht is in de voorstelling doorgesijpeld. Ze speelden in Antwerpen, op het festival van Avignon en tijdens het Holland Festival. ‘Het was moeilijk reacties te krijgen, er was nauwelijks gelegenheid om achteraf na te kunnen kaarten,’ treurt Verstraeten. Maar al kleurt de kaart weer rood, The Sheep Song speelt nog anderhalf jaar, binnenkort in Turnhout.  

The Sheep Song door FC Bergman. Op 7/12 in de Warande Turnhout. warande.be