Met de voorstelling All Inclusive stopt Ola Mafaalani als artistiek leider van het Noord Nederlands Toneel. Het stuk gaat over vluchtelingen. “Theater wordt niet gesubsidieerd voor oppervlakkigheid.” door Fons Geraets

Mafaalani stond erop dat haar zwanenzang een democratisch werkstuk zou worden. “We hebben altijd als een collectief geopereerd”, legt ze uit, “maar als eindverantwoordelijke had ik toch altijd een beslissende stem. Ditmaal heb ik gezegd: Ik wil me niet bemoeien met het thema. Jullie hebben acht jaar achter mijn onderwerpen gestaan, nu sta ik onvoorwaardelijk achter jullie keuze.”
Het artistieke team koos voor de vluchtelingenproblematiek. Geen daverende verrassing want de huidige migratiecrisis is de uit Syrië afkomstige theatermaker aan het hart gebakken.

Alle teamleden leveren een tekstbijdrage en hebben tevens beurtelings de regie in handen. Mafaalani: “In de voorbije acht jaar zijn we een hecht clubje geworden. Anders zou ik niet voor deze aanpak hebben gekozen, want dan wappert zo’n voorstelling alle kanten op. En deze werkwijze is heel ideeënrijk. Ik heb spijt dat ik dit niet eerder heb gedaan.”

Het Noord Nederlands Toneel heeft patent op het maken van voorstellingen over Brandende Kwesties. Ook ditmaal werd veldonderzoek verricht: Bram van der Heijden gaf theaterworkshops aan minderjarige asielzoekers en Malou Gorter ging aan de slag met vluchtelingenkinderen. “Ze stelde hen vragen over de ingrijpende veranderingen in hun leven. De antwoorden van de kinderen vormen straks haar tekst.”

Zelf maakte Ola Mafaalani vorig jaar indruk met De Staat van het Theater toen ze een gloedvol pleidooi hield voor meer engagement in de kunsten: “Wat is de taak van theater? Invloed nemen. Het geweten zijn.” Tijdens haar speech werd het podium bevolkt door zo’n honderd vluchtelingen.
“We ervaren de instroom van migranten als een probleem. Je kunt ook denken: dit noodlot is over tweehonderd jaar het Nederlandse geluk! We dreigen uit te sterven omdat we te weinig kinderen maken”, aldus Mafaalani.
Ze vindt dat het aantal vluchtelingen reuze meevalt. “Je moet het wel goed aanpakken, want ze komen uit een andere cultuur. Als autochtonen de grenzen willen sluiten om de Nederlandse cultuur te beschermen vind ik dat trouwens legitiem. De vraag is alleen: wil je zo de geschiedenisboeken ingaan? Ik wil met een niet-morele voorstelling de theatrale discussie hierover aanwakkeren.”

All Inclusive speelt zich af in een café. “De enige plek waar volwassenen samenkomen en vertellen wat ze echt bezighoudt. In de kroeg ontstaan de eerlijkste en intiemste gesprekken. Ik hoop dat iedere toeschouwer zich kan identificeren met een van die cafégasten en de manier waarop ze reageren op het moment dat een vluchteling binnenkomt.”

Decorontwerper André Joosten is wederom verantwoordelijk voor het toneelbeeld. Ook hij vertrekt. “Ola heeft mij indertijd gevraagd en dan voel ik het als een morele plicht om, als zij weggaat, ook plek te maken. Zo schep je ruimte voor een nieuwe artistieke gedachte.”
Het decor is in grote lijnen klaar, maar de details moeten nog worden ingevuld. “Dat is ook de bedoeling omdat het een productie is van de hele groep. Iedereen wil ruimte voor eigen inbreng.”
Bovendien ontbrak de tijd om alles letterlijk dicht te timmeren, simpelweg omdat het hele gezelschap op toer is met de succesvolle marathonvoorstelling Borgen. Joosten: “Dat maakt de communicatie met de makers soms lastig. Ik hoef niet met Borgen mee te reizen en heb daarom ruimte om voor de troepen uit te lopen. Als je het eenvoudig wil hebben moet je dit niet doen.”

Het slotakkoord van All Inclusive is een parade. De inspiratie komt uit de film 8½ van Federico Fellini. Regisseur Ola Mafaalani: “Het eindshot van die film is een optocht van personages en dorpsbewoners. Zoiets wil ik ook. Een grote bonte vrolijke parade, alsof nomaden over de planeet trekken. En niemand heeft een paspoort.”
Mafaalani, dat moge duidelijk zijn, is niet het type regisseur dat het publiek een onbekommerd ‘avondje uit’ wil voorschotelen.

Wilt u de mensen schoppen tot zij een geweten krijgen?
“Ik noem dat sleutelen aan het bewustzijn. Opinies komen ergens vandaan, worden gevormd door alles wat je hoort. Tegenwoordig krijg je veel input en ontbreekt de tijd om je ergens in te verdiepen. Je wordt bedolven door informatie, oppervlakkig nieuws. En opinies worden klakkeloos overgenomen omdat de tijd ontbreekt voor research. Bij het Noord Nederlands Toneel nemen we die tijd wél. Twee jaar. We zorgen voor een avondje uit, maar geven er iets bij. Theater wordt niet gesubsidieerd voor oppervlakkigheid.”

Heeft het publiek behoefte aan geëngageerd toneel?
“Dat wil ik me helemaal niet afvragen! Hadden mensen behoefte aan een negen uur durende voorstelling van een tv-serie? Ik dacht het niet. Als je zo denkt, loop je de marketeers achterna en onderschat je het publiek. Theatermakers hebben de taak om creatief te zijn, iets te maken wat er nog niet is. Niet uitwringen wat al bestaat. Dat deden de oude Grieken en Shakespeare ook niet. Dat is de doodsteek voor het theater. Je moet verdomd goed werk leveren, dat onontkoombaar en overtuigend is. Mensen betoveren met jouw fantasie. Zo simpel is het. Schouwburgen moeten de plek van de kerken innemen.”

All Inclusive. Noord Nederlands Toneel op 29 oktober in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl