‘De democratie heeft haar werk gedaan. Dit was wat het Nederlandse volk wilde.’
Bijna opgelucht klonk de conclusie van een debatje in het Vlaamse tv-programma De afspraak na het hoofdlijnenakkoord bij de noorderburen. Ook ‘Nederland gidsland’ kwam aan de orde – als een geruststelling. Als in Nederland extreemrechts aan de macht is, voelt het minder erg als dat ook in Vlaanderen, waar begin juni regionale en federale verkiezingen plaatsvinden, het geval gaat zijn.
Het echte gidsland is trouwens Italië waar premier Giorgia Meloni van de post-fascistische FdI laat zien hoe je stukje bij beetje de democratie om zeep helpt. Recent voorbeeld: op 25 april, Nationale Bevrijdingsdag, voorkwam Meloni dat schrijver Antonio Scurati een antifascistisch betoog hield bij de publieke omroep RAI.
Meloni is ook de vrouw met wie Mark Rutte zo graag op de foto gaat.
Terug naar het optimistische begin van dit stukje. Wanneer heeft de democratie ‘haar werk gedaan’?‘Democratie’, schrijft Luc Devoldere in zijn jongste boek Zwerven langs de limes, ‘is veel meer dan gaan stemmen om de zoveel tijd. Het is alles wat er gebeurt in de tussentijd.’
In die tussentijd, zoveel is nu wel duidelijk, wordt de democratie gedemonteerd. Ook in Nederland. Regeringspartijen zetten journalisten en demonstranten – behalve als het boeren zijn natuurlijk – weg als ’tuig’. Het kan omdat we een sarrende, scheldende, discriminerende antidemocraat de sleutel van het land hebben gegeven.
En nu is er dan zijn akkoord met op hoofdlijnen onhaalbare voorstellen. Problemen blijven problemen, hij zal de anderen de schuld geven. Het klassieke recept van de populisten: het zijn altijd de anderen.
Vroeger kwam het onheil van boven. Kerk, kapitaal, kommunisme. Nu roept het volk zelf om uitsluiting en vergelding. De eerste passen worden gezet. Kamervoorzitter Bosman verbiedt kamerlid Laurens Dassen het woord extreemrechts in de mond te nemen. Rechtsstaat? Burgerrechten? Zelfs in het parlement is de vrijheid van meningsuiting niet meer veilig. Dassen zou ermee naar de rechter kunnen stappen om zijn gelijk te halen, maar hij doet het niet.
Dat de vier coalitiepartijen elkaar onder het toeziend oog van de schaduwpremier elkaar de tent uit gaan vechten, vindt Pieter Omtzigt een voordeel. ‘Dat zal zuurstof zijn voor de democratie en voor de mensen die zich niet vertegenwoordigd voelen in de politiek.’
Hij zal toch wel weten welke mensen zich in dit coalitieakkoord niet vertegenwoordigd voelen? Is dit de zuurstof waar ze naar snakken?
In een gezonde democratie houden winnende partijen rekening met de verliezers – en hun achterban. Met een regering die er wil zijn voor alle burgers. Ook dat is voorbij. ‘Nederland wordt weer van ons’, provoceerde de winnaar bij de presentatie van het coalitieakkoord.
Bij de andere drie onderhandelaars kan er geen lachje vanaf. Dit miezerige akkoord drijft de mensen verder uit elkaar. Met ‘het land moet geregeerd worden’ als dooddoener zitten we opgescheept met een treiterkabinet dat vooral angst uitstraalt. Angst voor vrijheid. Angst voor de toekomst.
Het land wordt geteisterd door een informatie- en een leescrisis. We worden overvoerd met nepnieuws, trollen en ouderwetse leugenmachines; de coalitie reageert met een btw-verhoging op cultuur en media – een achterbakse aanval op het functioneren van de democratie. Geheel in lijn met de stiel van de bedenker.
WIDO SMEETS
Balpentekening van Agata Siwek.
