Design als kunst

De twee belangrijkste Nederlandse musea voor beeldende kunst deden afgelopen tijd opvallende aankopen op het gebied van design. 

Het Stedelijk Museum Amsterdam kocht het project Volkswagen Beetle 1980 van de Studio Drift uit 2018. Met deze abstract-geometrische vertaling van het materiaalgebruik van een oude Volkswagen Kever hengelde het succesvolle design duo nadrukkelijk naar aansluiting bij de wereld van de beeldende kunst. Nou, daar was de NRC-kunstcriticus Hans den Hartog Jager niet van gediend. Hij zaagde het project bij de enkels af, niet eens om het bedenkelijke artistieke gehalte van het werk, maar om te waarschuwen voor de, in zijn ogen, corrumperende invloed van dat vermaledijde auteurs-design op de moeder aller kunsten. 

In het Van Abbemuseum in Eindhoven gebeurde iets soortgelijks, al was er niemand die tijdens de Dutch Design Week de aangekondigde verwerving of de presentatie van de design-collectie van trendforecaster Li Edelkoort de maat durfde te nemen. Maar een beetje wakkere criticus had toch wel de wenkbrauwen kunnen optrekken bij Edelkoorts uitspraken dat het tentoonstellen van haar designstukken alongside de fantastische werken uit de Van Abbe collectie regelrecht revolutionair was. En goed nieuws voor alle ontwerpers over de hele wereld bovendien. 

Design dwingt zichzelf tot het spelen van de tweede viool

Maar wat was dan wel het goede nieuws? Nou, dat design eindelijk de status van de beeldende kunsten had bereikt natuurlijk, met dezelfde artistieke rechten en dezelfde voorname plaats in het kunstmuseum. Wat stiekem daarbij hielp, was dat design ook een beetje op de kunst begon te lijken. Maar iedereen die wel eens een baantje getrokken heeft in de designgeschiedenis weet, dat de schijnbaar artistieke emancipatie van de vormgeving in de hiërarchie van de kunsten, steevast uitmondt in een soort culturele onmacht. 

In de drang om maar serieus genomen te worden, dwingt design zichzelf tot het spelen van de tweede viool in het orkest van de beeldende kunst. Terwijl design nou juist een cultuurvorm is met heel andere betekenissen, met een ander soort publiek, en met enorme impact in de wereld. Design is een rockband, een jazzcombo of een hip hop-groep, en soms ook nog allemaal tegelijk, maar geen figurant tijdens Last Night of the Proms.