Hoe was het ook alweer om door de stad te slenteren en een boekhandel binnen te lopen? De lockdown scherpt het geheugen, merkt WIDO SMEETS. De lockdown laat ook zien dat kinderen thuis beter (leren) lezen dan op school.
Het jaartal moest ik even opzoeken. In september 2008 haalden we met Zuiderlucht de Italiaanse schrijver Sandro Veronesi naar Nederland. Bij de première van de film Kalme chaos, naar het gelijknamige boek, organiseerden we een publiek interview met de auteur.
Er kwamen meer dan 200 mensen op af. Bij de signeersessie na afloop van de film stond er een rij tot buiten. Een kleine volksverhuizing om een boek. Twaalf jaar geleden nog maar.
Sandro Veronesi is, en was ook toen al, een veel vertaalde auteur, en een aardige kerel bovendien. Hij hoefde geen honorarium, toen. En omdat zijn vriendin meekwam, stond hij erop de vliegtickets zelf te betalen.

Sandro Veronesi
We aten in een Indonesisch restaurant (hij bleek goed op de hoogte van ons koloniale verleden) en maakten een wandeling door het centrum van Maastricht. In de toen net geopende Boekhandel Dominicanen, gehuisvest in een voormalige kerk, liepen we langs de twee-hoog-gestapelde galerijen vol boeken en keken naar de verweerde fresco’s onder het plafond. ‘Victor Hugo schreef dat de boekdrukkunst het einde van de Kerk zou betekenen’, zei hij, terwijl hij in zijn krullen krabde. ‘Hij heeft gelijk gekregen.’
Over Veronesi’s jongste roman De kolibrie was ik vorig jaar even enthousiast als twaalf jaar eerder over Kalme chaos. Het stelde me gerust. Er zijn niet zo heel veel schrijvers die ik van hun eerste tot hun laatst boek trouw blijf. In Veronesi’s boeken gaat het over ouders en kinderen ( de laatsten als verpersoonlijking van de hoop op een betere wereld), over elkaar afwisselende generaties, over de noodzaak van continuïteit, het belangrijkste thema van deze tijd.
‘Mijn droom was een boek te schrijven voor het nageslacht, een boek dat een poging doet de mechanismen van de 21ste-eeuwse realiteit te beschrijven’, zei hij in 2008 in een interview in Zuiderlucht over Kalme chaos. Voor Veronesi zijn boeken als flessenpost.
In Kalme chaos wordt hoofdpersoon Pietro Paladini gered door zijn jonge dochter Claudia, bij wier school hij dag in dag uit heeft postgevat. Ze wijst hem er fijntjes op dat hij het bij het verkeerde eind heeft. Aan het eind van De kolibrie ondergaat Marco Carrera met een gerust hart euthanasie in het besef dat zijn dochter Miraijin en haar vriend Rodrigo meer voor de wereld zullen betekenen dan hij.
Enfin, in een tot boekhandel omgekatte kerk constateerden we dat de voorspelling van Victor Hugo was uitgekomen. Dat was in 2008, het jaar dat de eerste iPhone de wereld veroverd. Inmiddels hebben bijna drie miljard mensen een smartphone. Is de technologie het boek aan het verdringen? En geeft, nu de omzet van de boekhandels met tientallen procenten keldert, de lockdown het laatste zetje?
Katelijne Kevelaers van boekhandel Grim in Hasselt kijkt er anders naar, elk Avondland-pessimisme is haar vreemd. ‘Van de ouders van onze jonge lezers hoorden we dat deze merkbaar grote vorderingen maken. Het lezen als vrijetijdsbesteding in plaats van als huiswerk deed hen en hun ouders naar andere boekjes grijpen. Er was duidelijk meer aandacht voor het plezier van lezen en wat minder voor het technische aspect van leren lezen. Er werd vooral veel meer gelezen, samen gelezen en voorgelezen. En dat heeft natuurlijk zijn positieve invloed op het leesniveau van prille lezertjes.’
Even tussendoor: in België blijven de boekhandels tijdens de lockdown gewoon open. In Nederland draait de afhaaleconomie op volle toeren, maar een boek afhalen is er niet bij.
Volgens Katelijne Kevelaers doen lezers door de lockdown meer moeite om lokaal te kopen. Ze kopen bij de boekhandel, desnoods via de webshop. In Nederland is het vooral bol.com dat profiteert van de boeken-lockdown.
‘We missen vooral de aanspraak met onze klanten’, houdt Henk Groenewegen van boekhandel De Tribune in Maastricht zich groot. ‘We kunnen ons één op één enthousiasme niet kwijt. “Pakt u dit boek eens beet, lees een pagina en vertel ons wat u er van vindt” is een zin die wij te lang niet meer hebben kunnen uitspreken. Onze trouwe klanten blijven gelukkig bestellen via site en mail, maar dat is niet hetzelfde, hoe dankbaar we ook zijn.’
De lockdown dwingt boekhandelaren te doen wat ze altijd hebben verafschuwd, ze profileren zich als een veredeld postorderbedrijf. De flessenpost wordt met de fiets bezorgd. ‘We hebben de stad nog beter leren kennen, want we fietsen wat af, zegt Marlous Mutsaers van boekhandel Gianotten Mutsaers in Tilburg – en ze is al even dankbaar als haar Maastrichtse collega. ‘Superfijn dat onze klanten ook als we dicht zijn aan ons denken en hun boeken bij ons bestellen!’
WIDO SMEETS
w.smeets@zuiderlucht.eu