Creatieve ideeën gedijen uitstekend in een historische omgeving. Villa Basta is een laagdrempelige cultuurwerkplaats voor eigenzinnig talent in de voormalige hoofdzetel van de Kempische Steenkoolmijnen in Houthalen.
“Jarenlang werd hier steenkool gewonnen, nu wordt hier nieuw cultureel talent aangeboord”, vertelt Patrick Ceyssens, artistiek coördinator van Villa Basta in Houthalen. Vanuit de voormalige directeurskamer van de Kempische Steenkoolmijnen bij Houthalen kijkt hij uit over het immens grote voorterrein. We bevinden ons op historische grond. “Hier, aan dit bureau is in 1992 het definitieve einde van de Limburgse mijnbouw bezegeld. De mijn van Zolder was de laatste die werd gesloten.”
Nieuwe ideeën gedijen het beste in oude gebouwen, vond de Amerikaanse geografe Jane Jacobs in 1961; woorden die enkele jaren geleden door Richard Florida werden verpakt in een economisch concept. Villa Basta is zo’n plek vol bewogen verhalen. In 1911 verkreeg de SA Charbonnages d’Houthaelen de concessie voor 3250 hectare ondergrondse mijnbouw. Pas in de jaren dertig werd het huidige gebouw opgericht waar in 1967 het hoofdkantoor werd ondergebracht.
Twee schachttorens herinneren nog aan de mijngeschiedenis maar er zijn ook – bewust – sporen uitgewist. Ceyssens: “Door alle economische problemen hebben veel inwoners een bittere nasmaak overgehouden aan deze plek. We wilden een nieuwe, frisse start maken. Daarom zijn bijvoorbeeld oude opschriften aan de voorzijde van de villa weggehaald.” Nu staat het gebouw, ook letterlijk, in de spotlights: ‘s Avonds is het pand fraai uitgelicht. “Toch duurde het even voordat de omgeving wilde weten wat zich hier allemaal afspeelt.”
Culturele activiteiten krijgen volgens Ceyssens nog te vaak negatieve etiketten als ‘elitair’ en ‘stoffig’ opgekleefd. “Villa Basta biedt daarom een alternatief platform. We willen vooral een laagdrempelige ontmoetingsplek zijn.” En dat lukt”, zegt hij. “Met onze activiteiten bereikten we hier het afgelopen jaar 17.000 jongeren.”
Het voormalige mijngebouw staat tegenwoordig weer midden in de lokale samenleving. Direct achter de entree bevinden zich het kleine museum ‘Ons Mijnverleden’ en een ‘vrijetijdswinkel’ waar de moderne toerist wegwijs wordt gemaakt in de omliggende regio. Ook Belgisch-Limburg heeft het lucratieve erfgoedtoerisme ontdekt.
Op de eerste verdieping is de culturele werkplaats gevestigd. Kantoren en atelierruimtes zijn gegroepeerd rond een centrale hal, met een oppervlakte van 34 bij 16 meter. Peggy Winters, artistiek medewerker: “De zaal is multifunctioneel. Hij wordt gebruikt voor presentaties, voorstellingen, exposities, culturele manifestaties en atelierruimte voor grote werkstukken.”
Villa Basta bestaat vijf jaar. Winters: ”We richten ons op laagdrempelige projecten op het gebied van theater, dans, beeldende kunst en nieuwe media. Met Villa Mobiel zoeken we gericht jongeren op, met workshops en cursussen. Elke gemeente, vereniging, school of jongerengroep kan een beroep op ons doen. We komen overal, van Luik tot Roeselare.”
Villa Basta Projecten richt zich op exposities, workshops en voorstellingen door theatergezelschappen en dansgroepen. Villa Basta Producties zet eigen producties op en ondersteunt jonge talenten met het ontwikkelen van hun ideeën.
Een bijzondere plek wordt ingenomen door Bastart, een tentoonstellingsplatform voor kunstenaars dat kleine exposities organiseert, ook op locatie. Winters: “Ik zie het als een boekingskantoor voor jonge kunstenaars waardoor ze makkelijker aan tentoonstellingen kunnen deelnemen. Talentvolle creatievelingen kunnen ook ateliers huren tegen een toegankelijke prijs.” De exacte hoogte daarvan is nog een punt van discussie in de raad van beheer.
Natuurlijk mislukken experimenten ook wel eens, daarom zijn het ook experimenten, maar er zijn ook aardige successen geboekt. Winters: “De kindertheatervoorstelling ‘Met de kikker alles kits’ speelde op meer dan honderd plaatsen in Vlaanderen en Nederland.”
Wat is hun geheim? Winters: “We koppelen altijd een professionele kracht aan een groepje enthousiaste amateurs. Deze mix inspireert en motiveert iedereen om een hoger niveau te bereiken.”
Zijn er nog doelen voor de toekomst? Patrick Ceyssens: “We werken al samen met Nederlanders, zoals de Maastrichtse theatermaakster Kirsten Prop. Ook hebben we samenwerkingsovereenkomsten gesloten met de Design Academy Eindhoven. Dit internationale karakter willen we versterken.”
Villa Basta opent regelmatig de poorten door laagdrempelige festivals te organiseren. Een bewuste keuze, vertelt Ceyssens. “In de regio wonen nog steeds veel Polen, Marokkanen en Turken van de tweede en derde generatie. Een groep die je wel degelijk kunt interesseren voor cultuur, als je hen maar kunt inspireren.” MISHMASH, is hier een mooi voorbeeld van. Het festival, dat op 22 en 23 september plaatsvond, biedt een bonte mengeling van workshops, producties, muziek, randanimatie en mobiele acts. Ceyssens: “Je moet beslist eens komen kijken, je weet niet wat je meemaakt.”