Een creatief kwantumbrein

maakte in 2015, The Big Bang is a Slow Motion of a Quantum Bit. Op het gevaar af de hoofdmeester uit te hangen: laat die zin gerust even indalen. Marie van Vollenhoven associeert en praat met het tempo van een kwantumbrein. Waarbij wetenschap en kunst elkaar voortdurend kruisen. “Mijn projecten zijn vaak pogingen om het gat tussen die twee grootheden te dichten.” Wil je het werk van Marie van Vollenhoven duiden, dan moet je eerst even mee de diepte in, mee met de manier waarop zij naar de werkelijkheid kijkt. Een werkelijkheid waarin alles met alles samenhangt, een wereld van parallelle werkelijkheden, waar micro macro is en andersom. Veel mensen zouden het chaos noemen, maar Van Vollenhoven ziet een harmonisch stelsel van menselijke individuen, objecten en natuurwetten dat je gerust natuur mag noemen. Mocht dit bekend klinken: ja, ze ziet zichzelf als een moderne Spinozist. Met haar kunst wil ze niets minder dan mensen het gevoel geven dat ze onderdeel zijn van dat grotere geheel, “iets voelbaar proberen te maken waar je met je ratio maar moeilijk bij kunt.” Marie van Vollenhoven (Amsterdam, 1983) studeerde aan de kunstacademie in Maastricht, waar ze nog steeds woont, en zet zo ongeveer elk denkbaar medium in voor haar kunst. Ze tekent, schildert, filmt, fotografeert en werkt digitaal, waarbij de contrasten tussen haar kunstwerken groot zijn. De figuratieve portretten van haar serie Travellers, met mensen van over de hele wereld, verraden een geoefende tekenhand. Haar olieverfschilderijen zijn abstracte pogingen om complexe natuurkundige concepten te vangen, zoals parallelle tijden en werelden. In haar meest actuele project, The Infinity Games, komen veel van haar ideeën samen. Een interactief, digitaal platform, een compositiespel, waarmee gebruikers online hun eigen kunstwerk creëren. En zo ook bijdragen aan het collectieve kunstwerk dat The Infinity Games ook wil zijn. De basis van het spel wordt gevormd door digitale tekeningen van de meest basale vormen die de kunst kent: de cirkel, de driehoek en het vierkant. In een onhandige poging iets te beschrijven wat je eigenlijk moet zien: digitale variaties op de schilderijen van Russische futuristen als Kandinsky en Malevich. Zie het ook als een abstract model van de werkelijkheid, als visuele wiskunde. Want een universele beeldtaal, dat moet het ook zijn. “Daar is toch elke kunstenaar naar op zoek?” Megalomaan? Ja, dat hoort ze al haar hele leven. Marie, hou het klein, hou het simpel. Maar voor haar ís dit eenvoud. Ze hield de opzet van The Infinity Games zo simpel mogelijk. “De kern wordt gevormd door eenvoudige, primaire abstracte vormen, dat is niet voor niks.” Wetenschappers van de Universiteit Maastricht zetten The Infinity Games inmiddels in als middel om onderzoek te doen naar de vraag welke beelden mensen als harmonisch ervaren en welke niet. En Van Vollenhoven gebruikt het collectieve Gesamtkunstwerk bij kunstonderwijs op scholen, om kinderen te laten ervaren dat je met abstracte beelden met elkaar kunt communiceren. Ook voor The Infinity Games geldt dat Van Vollenhoven ons als kijker en deelnemer wil laten ervaren wat het grotere geheel is waar we als individueel mens onderdeel van zijn. In een wereld waarin alles met elkaar samenhangt, kan één kleine handeling een heel systeem in beweging brengen. “Ik ben een idealist, ik geloof dat we dingen kunnen veranderen. Maar alleen als we er middenin staan.” Als mensen denken dat ze zichzelf of anderen buiten dat alomvattende systeem kunnen plaatsen, bijvoorbeeld door uitsluiting en racisme, wordt ze nijdig. Voor het eerst (en het laatst) is ze deze ochtend, zittend in kleermakerszit op de bank in haar atelier, even boos. “Neem de eeuwige discussie over immigratie. Mensen buitensluiten, aliens van ze maken, dáármee creëer je problemen. Asielzoekers zijn het probleem niet, we zijn allemaal reizigers.” Het individualisme in de samenleving is volgens haar doorgeschoten en zorgt voor veel onvrede. “Er is behoefte aan nieuwe vormen van collectiviteit, daar moeten we in de kunsten ook iets mee.” Daar hoort volgens haar een andere kijk op het kunstenaarschap bij. De moderne kunst, als uitingsvorm van de particuliere emoties of inzichten van een persoon en zijn ego, is aan het veranderen. “De individuele kunstenaar maakt steeds vaker plaats voor een collectief.” We keren terug naar de stilte van haar atelier, naar het overzichtelijke kader van tekening en schilderij. Ze mag dan een multidisciplinair maker zijn, het tekenen is haar grondslag als kunstenaar, en als persoon. “Als alles wegvalt, blijft dat als laatste over.” Dat begon op haar zesde, liggend op de grond in de woonkamer. Ze tekende met enkele lijnen een kalkoen en besefte: dit is mijn kalkoen, dit is hoe ik een kalkoen zie. “Als ik niet teken of schilder, word ik neerslachtig; dit is mijn taal, die moet ik blijven voeden.” Ze dacht er de laatste tijd veel over na: kan ze haar eigen authenticiteit als kunstenaar behouden als curator van een collectief kunstwerk als The Infinity Games? “Dat blijkt in de praktijk geen probleem. Het concept is van mij en ik heb de beeldtaal ontwikkeld – en ik merk nu dat die taal herkenbaar blijft, ook als anderen ermee aan de slag gaan.” Ze luistert heus wel naar de mening van anderen, “maar tegelijkertijd moet ik mijn eigen weg blijven gaan.” Dat zegt ze nou wel vrolijk, maar soms vindt ze dat moeilijk, de dualiteiten waar elke kunstenaar mee worstelt. Je wilt je eigen wereld bouwen en daarin leven, en tegelijkertijd wil je die wereld met anderen delen. Eenzaamheid? Dat is wel een ding ja, zegt ze zonder voorbehoud. “Maar ja, dat was vroeger ook al zo. Misschien is kunst wel mijn manier om mee te doen.” Marie van Vollenhoven, The First Infinity Baby. Van 20/9 t/m 18/10 in C-TAKT in Neerpelt. marievanvollenhoven.nl