De eerste helft van de film Planet Sarajevo van Sahin Sisic uit 1995 bestaat voor een belangrijk deel uit beelden van lege straten in een tot ruïne gebombardeerde stad. Hier en daar steken schichtig om zich heen kijkende mensen over. Je hoort sirenes, in de verte wordt geschoten. Bij de voedselbank staat een lange rij, er worden stokbroden uitgedeeld.
Op dit moment werkt Sahic aan een film over corona, hij maakte lockdown-opnames in Sarajevo en Breda, hij zegt: ‘De lege straten vertellen het verhaal’. Met die woorden in mijn hoofd loop ik het stille en verlaten Vrijthof op. Ik voel de leegte en de stilte, op het plein en aan de randen. Zo is het ooit bedoeld, eeuwen geleden, toe het Vrijthof een dodenakker was, een plek voor rust en contemplatie.
Maar de weerstand groeit, en het zijn vooral vrouwen die ons laten horen, zien en voelen dat het anders moet.
In de krant staan foto’s van de Dam in Amsterdam, de Grote Moskee in Mekka, Checkpoint Charlie in Berlijn, de Spaanse Trappen in Rome, het San Marcoplein in Venetië, Times Square in New York. De misschien wel grootste industrie ter wereld ligt op apegapen, de inwoners van de genoemde steden zien eindelijk weer de schoonheid van hun stad.
Het massatoerisme, de volgepakte luchthavens en vliegtuigen, de overbevolkte binnensteden met hun krankzinnige huren en witwassende vreettentjes – ook vóór corona ging het de verkeerde kant op, en we weten het. We lazen Grand Hotel Europa en knikten. Ja, het gaat inderdaad de verkeerde kant op – en boekten alvast de vakantie voor volgend jaar.
We roven de wereld leeg, we putten de aarde uit en we willen het niet weten. We willen nog vaker met vakantie, nog meer vliegen, nog meer vlees, nog meer online gadgets, nog meer wegwerpkleren, nog meer noem maar op en vul maar in. Meer, meer, meer, dicteert de groei-economie. Meer, meer, meer knikken we elkaar bemoedigend toe.
Maar de weerstand groeit, en het zijn vooral vrouwen die ons laten horen, zien en voelen dat het anders moet. Jane Goodall bijvoorbeeld, de antropologe, of Vandana Shiva, de wetenschapsfilosofe. Ook in de praktische aanpak van de coronacrisis lopen ze voorop; niet alleen binnen de zorg, ook in de strategie en het beleid. Het merendeel van het Outbreak Management Team bestaat uit vrouwen.
Als hier in 2021 weer als vanouds de kerstmarkt Magisch Maastricht wordt gehouden, en de André Rieu-concerten met uit de hele wereld ingevlogen publiek, hebben we alsnog iets verkeerd gedaan.
Enfin, via een vriendin van een vriendin kreeg ik gisteren een filmpje over Vandana Shiva onder ogen. ‘Dat we de aarde uitbuiten en plunderen, is de domheid van de mens’, zegt ze daar. ‘De uitdaging van deze tijd is het bevechten van die stupiditeit.’
De aarde zal alles overleven, zegt Shiva, de mens niet. ‘De aarde heeft warmere tijden overleefd, en koudere, ze heeft geleefd met en zonder dinosaurussen. Ze zal leven met mensen en zonder mensen. De aarde vindt altijd een uitweg. En de mens? De mens is overbodig.’
Ik laat het Vrijthof achter me, en kijk nog een keer om. Als hier in 2021 weer als vanouds de kerstmarkt Magisch Maastricht wordt gehouden, en de André Rieu-concerten met uit de hele wereld ingevlogen publiek, hebben we alsnog iets verkeerd gedaan.
WIDO SMEETS