Doe iets

Wat betekent kunst in tijden van oorlog? Voor veel culturele instituten lijkt het formuleren van een antwoord op deze vraag een lastige opgave. De programma’s van musea laten nog nauwelijks een reflectie zien op het gruwelijk menselijk leed om ons heen. 

Natuurlijk, afstudeerprojecten tonen intense empathie. Op plekken zoals De Appel, Framer Framed en Melly zien we diep geëngageerde kunst. Maar de meeste musea aarzelen om zich uit te spreken, actie te voeren of naar voren te treden. En dat is een grove tekortkoming. Immers: directeuren, kunstenaars en curatoren kunnen hun positie juist gebruiken om wederzijds begrip, verandering en collectiviteit te vergroten.

Musea zijn in potentie, naar Eduard Glissant, ‘Common Places’ (lieux-communs). Plekken waar we met elkaar kijken en spreken over wat we zien. Voor Glissant zijn deze gemeenschappelijke plaatsen geen vooropgezette meningen, maar plaatsen waar een idee over de wereld een ander idee ontmoet. Plaatsen waar een gedachte over de wereld bevestigd wordt door een andere gedachte over de wereld. Common Places stellen ons in staat de complexiteit van de werkelijkheid te zien, en alle kanten van een dilemma. Niet slechts één kant. En die wijsheid zorgt ervoor dat je je geest verruimt. 

De totalitaire leiders van dit moment houden deze geestverruiming actief tegen. Niet voor niets zien we in landen met een rechtse regering bezuinigingen op cultuur en wetenschap. Want wie het volk in de fuik van de eendimensionale ‘waarheid’ houdt, heeft de macht.

Aan musea, cultuurplekken, kunstenaars en curatoren daarom een dringende oproep. Doe iets! Laten we samenwerken in verbeelding, geestverruiming en wijsheid. Laten we nieuwe manieren bedenken om tentoonstellingen vorm te geven langs de as van oprecht engagement. Geef stemmen uit de oorlog een plek, toon werk van onderdrukten, geef vorm aan een moeilijk gesprek, laat juist die andere kant zien, geef kunstenaars uit Gaza, Soedan, Oekraïne, Israël, Rusland de ruimte om hun werkelijkheid te tonen. Dan zullen we zien dat wat ons verbindt meer is dan wat ons verdeelt.