Kama (eindelijk) in museum

De Vlaamse kunstpaus Jan Hoet had het niet zo op de schilder Luc Charles Zeebroek (1956) over wiens werk hij zich vernietigend uitliet. “Kunst moest voor hem altijd serieus zijn”, zegt Zeebroek, alias Kamagurka. “En bovendien dreef ik daarom natuurlijk de spot hem, haha.” Het ‘Jan Hoetisme’ in de Vlaamse kunstwereld zorgde ervoor, vermoedt hij, dat hij in eigen land nooit een grote expositie kreeg in een museum.
Die expo is er nu wél, in Nederland, want “jullie Hollanders zijn nieuwsgieriger, minder conservatief”, aldus ‘Kama’. Plaats van handeling is niet toevallig het Noordbrabants Museum in Den Bosch, want “het meest Belgische museum van Nederland”, volgens directeur Charles de Mooij, die weleens gekscherend zegt: “We verzamelen Rubens, geen Rembrandts.”
Kamagurkistan. Voorbij de grenzen van de ernst toont een dwarsdoorsnede uit vijftig jaar werk van de absurd productieve West-Vlaamse alleskunstenaar, die in 1976 doorbrak met een cartoon in Humo. Van de eerste tekening die hij als jochie van acht maakte van stripheld Fred Flintstone via klassieke cartoons van striphelden als Bert Vanderslagmulders, Raketman, Cowboy Henk (met Herr Seele) en Bert en Bobje, tot op de actualiteit inspelende krantencartoons.
Daarnaast zijn in Den Bosch ook zijn vermaledijde schilderijen te zien, verwant aan dada, Cobra en het surrealisme (met directe verwijzingen naar Magritte), theater- en tv-optredens en ruimtelijke objecten. Special attractie is de Kamarobot die Kamagurka speciaal voor de tentoonstelling ontwierp en die op verzoek een al dan niet vieze mop vertelt – de beste zijn die zonder clou.
Via een directe verbinding met ‘Kama’s’ iPhone spuwt de weinig subtiele robot ook nog diens nieuwste cartoons uit. Deze verschijnen als prints weer aan de muur, waardoor de tentoonstelling steeds vers blijft. Dikke rode draad van Kamagurkistan: humor. Fijne, gekke, zwarte, existentiële en hysterische humor. Waarmee Kama volgens de kenners ‘het menselijke tekort‘ laat zien.
De verfrissende expositie is het resultaat van een rijk geïllustreerd boek, verworden tot catalogus, van kunsthistoricus Kim Ouweleen (1988) die in 2011 aan de UvA afstudeerde op het werk van Kamagurka. Zijn uitgever benaderde het museum in Den Bosch voor een tentoonstelling, waar de kunstenaar samen met curator Joris Westerink een jaar aan werkte.
Ouweleen kreeg de kans om in het gigantische archief van de kunstenaar te grasduinen, met daarin bananendozen vol met vergeten tekeningen. ,,Geweldig, ik kom hier dingen tegen die ik allang vergeten was”, jubelt een trotse Zeebroek bij zijn werk in Den Bosch. “En dat in een museum!”
“Héérlijk”, zegt een voorbij schuifelende bezoeker met een brede grijns. “Er mag een keertje schaamteloos gelachen worden.” En zo is het, in absurdistisch ministaatje Kamagurkistan, waar de bezoeker, eenmaal voorbij de grens van de ernst (en de slagboom), een stempel in zijn paspoort kan laten zetten.

Kamagurka, Spiegelschreeuw

Kamagurkistan. Voorbij de grenzen van de ernst, van 28 juli t/m 28 oktober in het Noordbrabants Museum Den Bosch. Op 21 september geeft Kamagurka met Wim le Mair een humorcollege. hnbm.nl

Tastbaarder dan mijn gedachten

Tientallen meters lange trekkabels houden het leegstaande renaissancekasteel d’Aspremont-Lynden in het Vlaamse dorpje Oud-Rekem bijeen. Een van de torens lijkt elk moment in elkaar te kunnen zakken. Een deel van het kasteel, vooral in de hoeken, mag niet worden betreden wegens instortingsgevaar.

Ook om andere redenen is het een wonder dat het curatorenechtpaar Annemarie Van Laethem en Eric Croux nu al voor de negende keer een expositie hedendaagse kunst houdt in kasteel Oud-Rekem, op een ruime boogscheut van Maastricht. In de negende editie, getiteld Scene-Unseen, doen ze waar ze furore mee maakten: het bijeenbrengen van werk van bekende en minder bekende, levende en dode kunstenaars in een steeds verder in verval rakende omgeving. Alsof ze zich afvragen of het buiten de muren van het kasteel zoveel beter is gesteld met de kunsten.

Hoewel niet alle kunstenaars even goed uit de voeten kunnen met de niet altijd gemakkelijke ruimtes is Scene-Unseen een weldadige tentoonstelling. Geholpen door gastcurator Mat Verberkt brengen Van Laethem & Croux ‘old school’ en ‘new school’ bij elkaar. Bijna waren we vergeten hoe goed de vorig jaar gestorven Hetty Huisman, een van de grondleggers van De Appel, was. Hetzelfde geldt voor autodidacten als Toon Tersas en Alex Elshocht – de laatste bracht een groot deel van zijn leven door in het psychiatrisch centrum dat tot 1980 in het kasteel was gevestigd. De in een van de ruimtes op de muur gekalkte wanhoopskreet ‘Lucht is tastbaarder dan mijn gedachten’ stamt uit die periode.

Qua leeftijd mag ook Lydia Schouten (1948) ‘old school’ zijn, dat geldt niet voor haar werk. Haar I Feel Like Boiled Milk heeft nog niets aan kracht ingeboet; de video van haar gelijknamige performance uit 1980 is nog steeds imponerend. De combinatie van dit historische werk met de zaalbreed gepresenteerde slow motion van Jessica Segall (1978) is spectaculair.

Ook de generatiegenoten van Segall weten de ruimtes naar hun hand te zetten. Sum of Parts, droedels van neon op een grid van kippengaas van Chaim van Luit (1985) in het trappenhuis, is meer dan kleurrijk oriëntatiepunt. Anouk Kruithof (1981) posteerde vijf gedrapeerde sculpturen onder een filmscherm waarop smeltende ijsschotsen zijn te zien. Greet Van Autgaerden (1974) schilderde kleurrijke landschappen van galactische allure, Bas de Wits verzameling van krakkemikkige zuilen en deflatterende bustes zullen zelden een betere omgeving hebben getroffen als op de zolder van dit vervallen kasteel. Keetje Mans (1975) schildert objecten en sferen op grote en kleine doeken waarbij de subtiliteit van haar penseelvoering op de grote doeken het best tot uitdrukking komt.

En laten we vooral Wim Wauman niet vergeten, de tot kunstenaar getransformeerde modefotograaf die ambachtelijkheid en conceptualiteit versmelt in geometrisch geordende panelen van gefineerd multiplex. Is het hout of fotografie waar we naar kijken? Of beide?

Scene-Unseen is de negende symfonie van Van Laethem & Croux in Oud-Rekem. Mis het niet; gezien de deplorabele toestand van het kasteel zou het wel eens de laatste kunnen zijn.

Werk van Wim Wauman in kasteel Oud-Rekem.

Scene-Unseen. Van 15 juli t/m 30 september in kasteel Oud-Rekem. forumtri.be

Kopiëren als taboe

Twee keer per jaar is in Heerlen een tentoonstelling in het stadhuis waarbij wordt geput uit de gemeentelijke collectie, die wordt beheerd door cultuurhuis Schunck. In de jongste editie, CopyPaste/Remix #2, worden kunstenaars uitgedaagd “na te denken over de invloed en waarde van kopieën en kopiëren”. Waarbij ze zich moesten laten inspireren door een werk uit de collectie.

Over het achtergronden van de opdracht moeten we gissen, het zal wel te maken hebben met de digitale wereld waarin we leven, een wereld waarin eindeloos reproduceren van beelden, en muziek niet te vergeten, inmiddels verder reikt dan een dagelijkse behoefte. Wie niet kopieert, bestaat niet.

Om daar als beeldend kunstenaar mee aan de slag te gaan is een ongemakkelijke opdracht. Sinds de Romantiek worden kunstenaars immers geacht origineel te zijn. Beïnvloeding is verdacht, kopiëren taboe.

Dat de zeven kunstenaars in CopyPaste/Remix #2 zich maar moeilijk hebben weten te bevrijden van hun opdracht, is een teken van dat ongemak. Zonder dat er van al te letterlijke kopieën sprake is, blijven ze vrij dicht bij het origineel. Van overtreffen, als dat al de bedoeling was, kan dan al geen sprake meer zijn.

Het interessantst is de opstelling van Sarah Jane & Jackie Blue, een duo dat onder deze kunstenaarsnaam sinds 2017 op zoek is naar overeenkomsten en geschillen in hun kunstenaarspraktijk. Die samenwerking geeft hun inbreng in CopyPaste/Remix #2 een extra dimensie, temeer omdat ze een schilderij van Rob Birza als vertrekpunt kozen. Birza staat bekend als een kunstenaar met een “schaamteloos eclectisch” oeuvre; in het schilderij 1521 incorporeerde hij een kopie van Hans Holbeins beroemde tekening Der Leichnam Christi im Grabe, een levensgroot schilderij op hout uit 1521. Het duo schilderde niet, maar gebruikte een oude druktechniek. In hun versie ligt niet Christus in het graf, maar een van de twee kunstenaars.

Ze knipten, plakten, borduurden en kopieerden tot er uiteindelijk 16 kopieën waren die samen de omvang van Birza’s origineel hebben. Met enige overdrijving kan worden gezegd dat Sarah Jane & Jackie Blue hun opdracht het meest letterlijk namen, om zo over mogelijk van het origineel uit te komen.

Wie zijn ogen de kost geeft in de gigantische ontvangsthal van het Heerlense stadhuis, een schepping van Fritz Peutz, zal ontdekken dat ook in de aanpalende prachtige kantoren, waarvan de meeste deuren permanent open staan, veel mooie kunst aan de muur hangt.

Aan de gemeentelijke collectie heeft het niet gelegen.

Rob Birza, 1521

Sarah Jane & Jackie Blue, 1521 An Ode to Rob Birza and Hans Holbein, 2018 (detail)

Copypaste/Remix #2. Van 10 augustus t/m 14 december in de hal van het Stadhuis in Heerlen. schunck.nl