De stad ligt slechts drie landen verder, en een stuk dichterbij dan Benidorm, Rome of Split, maar verkeert al twee jaar in staat van oorlog met Rusland. Een dag na de ondertekening van een stedenband met het Oekraïense Lviv opende in het Stedelijk Museum in Breda de expositie Guardian Spirits – Een blik op de Oekraïne.

Wie ooit in Kyiv (toen nog gewoon Kiev) is geweest, kan Ukraina-Maty (‘Moeder Oekraine’) niet ontgaan zijn, een gigantisch standbeeld aan de oever van de Dnjepr. Een magistraal relikwie uit de Sovjettijd, waarbij de Amerikaanse variant, het vrijheidsbeeld op Ellis Island bij New York (bijna twintig meter kleiner, 250 ton lichter) het moet afleggen.

Vorig jaar werden hamer en sikkel op het schild (13 bij 18 meter) in haar linkerhand vervangen door het wapen van Oekraïne. Weggegooid geld, vonden veel Oekraïners, dat ook aan wapentuig besteed had kunnen worden.

Een Oekraïense vluchteling in Breda heeft een foto van dit ‘Moederlandmonument’ ingesteld als achtergrond op zijn telefoon. Dat weten we omdat Fons Manders (1947) die weer fotografeerde. De fotograaf werkt als vrijwilliger in De Koepel, de oude gevangenis, waar nu 400 Oekraïense vluchtelingen wonen. Hij fotografeerde meer startschermen van telefoons. Die bieden soms een veelzeggend inkijkje in de gemoedstoestand van de vluchtelingen: de een ziet de hele dag een wapperende Amerikaanse vlag, de ander een biddende Jezus, een Oekraïense protestactie of de lp-hoes van Metallica’s Kill ’em all.

Notuko, Oekraïens dorp (2023). foto ZOUT

Deze beelden van de beginschermen op mobieltjes worden omringd door tekeningen en schilderijen van de zeven Oekraïense kunstenaars in Guardian Spirits. De in oorlogstijd gemaakte werken, zoals dat van Notuko (pseudoniem van Natalia Brichuk), zijn veelal fel en expressief, maar lijken er niet direct naar te verwijzen. Behalve misschien dat van Volodymyr Semkiv, een fraaie fragiele houtsculptuur van een man waarvan alleen de schaduw nog intact is. En dat van de jonge Mira Bachkur, de weergegeven handelingen met een schaar in haar collage Renaissance roepen koude rillingen op door de brute martelingen die je erin zou kunnen zien. ‘Russia is a terrorist state’, meldt haar website prominent.

De geëxposeerde werken worden op 29 maart geveild. De opbrengst is voor de kunstenaars en de Kozytskyi Charity Foundation in Lviv, niet toevallig vlakbij de geboortegrond van generaal Maczek, de bevrijder van Breda in 1944. Er gaat meer die kant uit. Breda heeft al twee generatoren naar de West-Oekraïense stad gestuurd. En een sneeuwploeg. 

Guardian Spirits – Een blik op de Oekraïn. T/m 31.03 in Stedelijk Museum Breda. stedelijkmuseumbreda.nl