Onlangs keek ik met de Kroatische vicevoorzitter van de Europese Unie mevrouw Dubravka Šuica in Columbus earth center neer op de aarde in de filmbeleving Earth, our home, our planet. We filosofeerden hoe Europese burgers mee moeten doen in zorgen voor onze aarde en het ontwerpen van een duurzame toekomst.
We waren het eens dat een belangrijke eigenschap die wij mensen bezitten ons daarbij zou moeten helpen: ons vermogen om van iets een beeld in onze gedachten te ontwerpen voordat het plaatsvindt in de wereld.
In de Griekse mythologie was Prometheus, de vooruitdenkende, de vader van de mensheid. In opdracht van Zeus boetseerde Prometheus ons uit klei, genomen tussen de Tigris en de Eufraat. Met het mengsel van adem Athena kwamen wij, de ‘Anthropos’, tot leven. Zoals de mythe verder gaat zei Zeus tegen Prometheus de Anthropos enige mate van vrije wil te geven, maar benadrukte dat hij ze niet zoveel moest geven dat ze dan met de Goden zouden kunnen concurreren.
De Amerikaan Stewart Brand, schrijver, langetermijndenker en samensteller van de in 1968 uitgekomen Whole Earth Catalog, overtuigde NASA het oorspronkelijke aardbeeld vrij te geven. Zijn observatie na het zien daarvan, de aarde vanuit de ruimte, was: “We zijn nu als Goden en zouden er goed in kunnen worden”. Het door Promotheus gegeven vermogen tot vooruitziendheid zou ons daartoe in staat moeten stellen. Maar omdat hij ons daarnaast ook vuur gaf, kregen we zo veel dat de mens alles had om precies dat te doen waar Zeus voor vreesde. De mensheid heeft inmiddels bijna elke vierkante meter van het aardoppervlak gekoloniseerd en beïnvloed. We hebben dit helaas niet gedaan met een vooruitziende blik.
We hebben de werking van het aardsysteem zo diepgaand beïnvloed dat er geen andere keuze is dan te proberen het zelf verder te ontwerpen. Voor het eerst in de evolutionaire geschiedenis orkestreert een vorm van genetwerkte planetaire intelligentie zijn eigen ecologische situatie.
De mensheid is in dat geval de eerste soort die probeert een planeet te ontwerpen, een feit dat eigenlijk even absurd is als dat het noodzakelijk is geworden. Onlangs stelde Brand zijn oorspronkelijke observatie bij: “We zijn als Goden en MOETEN er goed in worden”.
Wij mensen zullen moeten leren in het ontwerpproces het vermogen tot vooruitzien, en niet het vuur, te laten overheersen. Een immense opgave, een design challenge, met dank aan Prometheus.
Dit artikel is onderdeel van &PAPER en valt buiten de verantwoordelijkheid van de ZOUT hoofdredactie.