Zonder ketenen

hen samen werd.

De collageachtige werken, te zien in het Bonnefantenmuseum in Maastricht, maken duidelijk wat Ballen en Lemmen bindt: het dierlijke in de mens en, zeker bij de laatste, het menselijke in het dier. De uitkomst is de ene keer gruwelijk, de andere keer liefelijk, soms allebei.

Toch leiden oog en lijf ons voortdurend naar een wandvullende tekening van Hans Lemmen. Drie wezens met zowel menselijke als dierlijke trekken zitten pontificaal in een nagenoeg leeg landschap. Een van hen maakt een gebaar met een stok, de andere twee kijken de bezoeker aan, eentje met oplichtende ogen.

Een verwijzing naar Le déjeuner sur l’herbe van Manet, de befaamde picknick in het gras, maar dan in een vrijwel leeg landschap vol golvend-geometrische lijnen, als ploegsporen of de lijnen in een zen-tuin. Lemmen beschouwt ze als de looplijnen die hij heeft gemaakt tijdens zijn duizenden wandelingen in de omgeving van zijn boerderij, te vergelijken met de songlines van de Aboriginals: verhaallijnen die de verbindingen vormen in hun landschap, en hun bestaan.

In de verte likt het vuur aan het landschap, tot aan de horizon die breder is dan deze tekening. Oneindig veel breder. Daarachter bevindt zich een oneindige ruimte die we zelfs met onze meest ontketende gedachten niet kunnen bevatten. (WS)

Roger Ballen en Hans Lemmen, Unleashed, van 1 juni t/m 2 december in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. bonnefanten.nl

Hans Lemmen, Geen titel (2018). Houtskool en verf op papier, 482 x 238 cm. © thomasmayerarchive.de