De topstukken van het Rijksmuseum, het Louvre en het MoMA kennen we. Hoe zit het met de meesterwerken dichter bij huis? Zoals The Greeting van Bill Viola, een aanwinst van museum De Pont in Tilburg.
Videokunst is een relatief jong fenomeen. Het medium werd halverwege de jaren zestig geïntroduceerd door hedendaagse grootheden als Nam June Paik en Wolf Vostell. Als aanhangers van de Fluxus-beweging gebruikten zij de video enerzijds als registratie van hun performances en anderzijds als kritiek op het massale karakter van de televisie.
Hierna ontwikkelde de video zich tot een zelfstandige kunstvorm. Steeds meer kunstenaars hielden zich met het medium bezig, onder wie Bruce Nauman, Gary Hill en Bill Viola (New York, 1951). Laatstgenoemde is een meester in het dramatiseren van alledaagse thema’s zoals geboorte, dood en spiritualiteit. In The Greeting, een wandvullende projectie die in 1995 werd gepresenteerd op de Biënnale van Venetië, is dat niet anders.
De video toont twee vrouwen in gesprek. Wat zij zeggen is onhoorbaar door de wind. Hun gebaren en gezichtsuitdrukkingen verraden echter dat het om vriendschappelijk gesprek gaat. Wanneer er een derde, zwangere vrouw opduikt, wordt de conversatie onderbroken voor een omhelzing met de oudere vrouw. Het aanzwellende geluid van de wind, de wapperende kleding en de intensiteit van de begroeting bereiken een climax. Hierna begroeten ook de twee jonge vrouwen elkaar. De conversatie tussen de drie vrouwen wordt hervat. Beeld en geluid verstommen en de video wordt in een loop herhaald.
De kunstenaar vertraagde de oorspronkelijke 45 seconden van de video naar 10 minuten. Hierdoor, én door de afmetingen van de projectie, wordt elk gebaar en elke gezichtsuitdrukking enorm uitvergroot. Zonder de woorden te verstaan, kun je het gesprek toch volgen.
De toga’s en sandalen van de vrouwen, hun positie op een soort agora en de driehoekscompositie geven de video een klassieke uitstraling. Bill Viola liet zich inspireren door een zestiende-eeuws doek van de Italiaanse schilder Jacopo da Pontormo. Daarop is de Maria-visitatie afgebeeld: het moment waarop Maria en haar nicht Elisabeth elkaar vertellen dat zij in blijde verwachting zijn.
In tegenstelling tot het schilderij is er in de video nog een derde, onbekende vrouw aanwezig. Zij lijkt verrast en buitengesloten wanneer Maria en Elisabeth hun vreugde delen. En juist haar anonieme aanwezigheid geeft de scène die diepe, bijna filosofische gelaagdheid waar de kunstenaar om bekend staat.
depont.nl
Bill Viola, Still uit The Greeting, Collectie Museum De Pont
