De ruimte veroveren was een van de grote missies van de mensheid in de jaren vijftig en zestig. De Italiaanse kunstenaar Lucio Fontana ging ook op ruimtereis, maar dan in zijn schilderijen.

Buchi en tagli, gaten en snedes, daar is Lucio Fontana (1899-1968) beroemd mee geworden. Ook in de tentoonstelling De verovering van de ruimte in het Design Museum in Den Bosch hangen ze: schilderijen in één kleur, met van boven naar beneden één of meerdere snedes. Maar deze krijg je pas aan het eind te zien, als om te benadrukken dat het nou eens níet om die overbekende werken van Fontana gaat.

Het Design Museum heeft een uitgebreide collectie twintigste-eeuws keramiek en sieraden, en bezit maar liefst twintig werken van Fontana: schraal beschilderde vazen met rijen gaatjes erin en kleitabletten met krassen, verfspatten en, uiteraard, gaten. Voordat hij op zijn vijftigste begon met het maken van schilderijen werkte Fontana als beeldhouwer, en klei was zijn favoriete materiaal.

Daarin begon hij zijn ontdekkingstocht naar wat zijn grote thema zou worden: ruimte. Al die buchi en taglihebben verrassend genoeg niets met geweld of vernietiging te maken; het gaat er om dat je toegang krijgt tot de ruimte achter het doek. Dat lijkt misschien flauw, maar voor Fontana zelf was het een existentiële zaak, getuige een citaat dat op de wand te lezen is: ‘Zodra ik ga zitten om over een van mijn sneden na te denken, voel ik een verruiming van mijn geest, ik voel me als een man die bevrijd is van de ketenen van de materie, een man die één is met de onmetelijkheid van het heden en de toekomst.’

Lucio Fontana, Anti-Sofia, Concetto spaziale (1967). Collectie Design Museum Den Bosch. Foto:  Blommers/Schumm

Zijn concetto spaziale (ruimtelijk concept) werkte hij ook uit in ruimtes die je als bezoeker kan binnengaan. Hij volgde wetenschappelijke ontdekkingen over bijvoorbeeld kwantummechanica met grote belangstelling, en paste gretig de nieuwste technologische mogelijkheden toe in zijn werk, zoals blacklight en neon.

Een aantal van zijn ruimtes zijn in de tentoonstelling opnieuw geënsceneerd. In één zo’n ruimte hangt een sliert van roze neonbuis, in een andere zijn hoge witte panelen schuin ten opzichte van elkaar geplaatst, als een claustrofobisch doolhof. In het paneel in het midden is één manshoge snede aangebracht. Het is net of je een duimhoge dwerg bent geworden en in een doek van Fontana gekropen bent.

Lucio Fontana – De verovering van de ruimte. Van 3.10 t/m 23.1 in Design Museum Den Bosch.