‘Er zit ergens een wonder in dat mechanisme. Als je dat er zou kunnen uitpeuteren…’

Deze gevleugelde zin van de Antwerpse kunstenaar Panamarenko (1940-2019) zegt het wel voor mij. Hij leeft niet meer, de Belgische ‘ingenieur van dromen’, maar zijn 85e verjaardag wordt in Vlaanderen flink gevierd op even markante locaties.

Weet dat het hem te doen is om spel en onderzoek. Om wiskundige formules te breken zodat we letterlijk verder kunnen gaan dan we dromen. Moet je natuurlijk wel eerst de functies begrijpen. Zelf iemand met wiskundeangst heb ik mijn kinderen vroeger alles aangereikt om ze verder te laten zien dan dat ruitjesblad met dansende cijfers. Ook een overzichtstentoonstelling van Panamarenko hoorde er toen bij, in 2005, en ik ben zeker dat daar ogen opengingen. Nu, twintig jaar later, staan we opnieuw met open mond te gapen naar zijn creaties en ideeën.

Panamarenko, Scotch Gambit. foto Wim van Eesbeek

Uit de geanimeerde gesprekken van andere bezoekers vang ik flarden op over ‘raketten naar de maan en via de oceanen weer terug’, over vleugels, vogels en het vernuft van een insect. Men bukt, reikt, leest hardop en lacht. Zijn tekeningen over draairichting, antivelden en reikwijdte zijn zo spannend als die van Da Vinci. Zijn obsessie met spel is Einstein-waardig. En zijn uitspraken net zo waar als die van Johan Cruyff.  Van magnetische meeuwen tot een hand- en voet aangedreven helikopter, van vliegende schotel Bing of the Ferro Lusto tot zijn Flying Cigar Called Flying Tiger. Of de kleine voorhistorische elektrische mechanische vogel Archaeopteryx, een klooiende kip van pianodraad die beter liep dan de meeste andere aangedreven speelgoedjes. En dan die giga Aeromodeller. Zo gek als het klinkt, zo maf als het lijkt, zo mooi is het in het echt.

‘Wanneer het uiteindelijk lukt de boel te kraken ontstaat er iets, inzichtelijk en waardevol, over de werking van de dingen, een grenzeloos heelal van wonderlijke variatie’, schreef hij. Pepto Bismo was, vond hij zelf, zijn beste vliegende rugzak, een minivliegtuig dat je aan kunt trekken.

Was het maar waar, dan waren we weg. Weg van alle roekeloze onnozelheid en grenzeloze grofheid, op weg naar ergens waar we de geest van Panamarenko nog zouden tegenkomen, waar iemand iets verstandigs en van een ongelofelijke schoonheid maakt. Met inzicht en vernuft. Stuur alvast maar de coördinaten. Maar zolang dat niet kan, zijn deze tentoonstellingen balsem voor een geknakt mens- en wereldbeeld waar verbeelding nog slechts ruw onderuit wordt geschoffeld. 

panamarenko85.be