Geloof
Op het moment dat bekend werd dat cultuurcriticus Michaël Zeeman was overleden, draaide ik de cd The Hermit Sessions van Kyteman, een tamelijk verslavende mix van hiphop en jazz. ‘Stand for something / or fall for anything. Make sure tomorrow / don’t make you nervous’. Om acht uur zette ik de cd-speler af om naar het NOS Journaal te kijken. Vanwege Michaël Zeeman. Daarna volgde een programma rond Frans Bauer, vervolgens een over Jan Smit.
Kan iemand mij uitleggen waarom een publieke omroep van een land dat een kenniseconomie wil zijn wel Frans Bauer en Jan Smit uitzendt en geen Zeeman met boeken? Tuurlijk, vanwege de concurrentie met ‘de commerciëlen’. De kijkcijfers. De reclame inkomsten. Want de tijd dat tv-zenders van verschillend pluimage zich van elkaar willen onderscheiden, is voorbij. Het zijn verdienmodellen geworden. Net als kranten, die niet alleen elkaar maar ook televisie en internet zijn gaan naäpen.
Ik vermoed dat die kopieerdrift voortkomt uit een schrijnend gebrek aan geloof in eigen kracht. Zoals dat aanhoudende gekanker op de islam een product is van tanend geloof in de eigen cultuur. Het pleidooi van conservatieve politici als Marijnissen en Verhagen voor een Nationaal Museum, idem dito. Kennelijk durven we niet te vertrouwen op ons onderwijs, op onze democratische instituties, op onze beschaving. ‘Make sure tomorrow / don’t make you nervous’.
Het is het beeld dat Michaël Zeeman vanuit het buitenland vaak schetste van Nederland en zijn bewoners: bangige individuen in een zompige delta die zich geen raad weten met de grote bewegingen om zich heen. Met onze premier als primus inter pares. Hij gelooft, ja, maar niet in zichzelf. Noch in ons. Je ruikt het angstzweet tot over de oceaan wanneer hij het Witte Huis bezoekt. ‘Toch maar blijven in Afghanistan?’ ‘Tuurlijk, meneer de president.’
Ik leg Kyteman met zijn hiphoppende orkest weer in de cd-speler – ‘Stand for something / or fall for anything’ – en denk aan Michaël Zeeman, onze culturele aartsengel die er niet meer is.
PS Overigens ben ik van mening dat – met of zonder ‘bouwkundig onderzoek’ – het Nedinsco-complex in Venlo behouden moet blijven.