Na het ongeluk met kerncentrale in Tsjernobyl in 1986 besloten de inwoners van het dorp Zvizdal te vertrekken. Alle inwoners? Nee, één echtpaar bleef. Zo’n drie decennia later leven de tachtigers Pétro en Nadia er nog altijd, zonder gas, licht en water.
Toch gaat de voorstelling Zvizdal van de Belgische theatergroep Berlin niet of nauwelijks over de nucleaire ramp of over slachtofferschap. “Het gaat over veel universelere thema’s”, legt maker Yves Degryse (Oudenaarde, 1977) uit. “Over liefde, overleven in isolatie, samen oud worden, wachten op de dood.”
Tsjernobyl was wel het startpunt toen Degryse en zijn Berlin-kompaan Bart Baele voor het eerst naar de Oekraïne togen. “In eerste instantie wil je van alles weten over toen. Maar hoe vaker we terugkwamen, hoe meer Tsjernobyl een anekdote op de achtergrond werd. De relatie werd intenser. Daarmee kwamen ook de zorgen: Wat als Pétro of Nadia valt en iets breekt? Wat als een van de twee komt te overlijden?”
Sinds de oprichting specialiseert het in 2003 opgerichte gezelschap Berlin zich op hybride voorstellingen waarin documentaire en fictieve elementen met elkaar worden gemengd. Altijd draait het om één plek, waar Baele en Degryse voor hun materiaal en research ook voor langere tijd verblijven.
Voor Zvizdal werkten ze samen met de Française Cathy Blisson. Ze kende Berlin uit een vorig journalistiek leven als theaterrecensent. En ze moest onmiddellijk aan de Belgen denken, toen ze in 2009 op reportage in het gebied rond Tsjernobyl op Pétro en Nadia stuitte. Een documentaire alleen volstond niet om het verhaal van dit tweetal te vertellen.
De gezamenlijke productie van Zvizdal werd een zaak van lange adem. In vijf jaar tijd reisden de makers meestal meerdere keren per jaar naar de twee. “Vooraf afspreken had geen zin. Dat betekende dat we soms, ook na een reis in winterse omstandigheden, na een kwartier weer konden vertrekken. Pétro en Nadia bepaalden het tempo. Soms passeerden ze de camera en bleven verder aan het werk, andere keren maakten ze een babbeltje of kwam het wel tot lange gesprekken. Al in het begin maakten we de afspraak hen alleen buiten te filmen.”
Pas na lange tijd ontstond de vorm voor de voorstelling. “De selectie uit tachtig uur film blijft de kern, maar we verweven dat materiaal ook met live geschoten beelden van maquettes van Pétro’s en Nadia’s woning in alle seizoenen. Niet eens zozeer om er fictie in te brengen, maar ook om belangrijke gebeurtenissen te kunnen laten zien die plaatshadden op de momenten dat we daar niet waren.”
Zvizdal is op 18 februari te zien in C-Mine cultuurcentrum in Genk. c-minecultuurcentrum.be en www.berlinberlin.be