‘De mensen op mijn foto’s hebben keihard moeten knokken om zichzelf te kunnen zijn. Tegen de verdrukking in. Niet omdat ze dat willen, maar omdat ze niet anders kunnen. Ik zie deze expositie als een vorm van activisme – met de camera als wapen. Hopelijk roepen beeld en tekst compassie op bij de bezoekers. Of nog liever: respect.’

Fotograaf Jasper Groen (Nieuwkoop, 1974) documenteert de manier waarop jonge mensen hun identiteit vormgeven. Thema’s die aan bod komen zijn: de zoektocht naar een plek in de samenleving, groepsdruk en het contrast tussen identiteit en uiterlijk. ‘Ik heb een zwak voor mensen die zichzelf in twijfel durven te trekken en die anders durven te zijn dan de grijze massa.’ >>

Advertentie

Als autodidact liep Groen ooit stage bij Erwin Olaf en volgde hij een masterclass van Rineke Dijkstra. Zijn werk was onder meer te zien bij Foam, Nederlands Fotomuseum, Foto Festival Naarden, Melkweg Galerie, Museum Huis Marseille, Bonnefanten en Zaans Museum. Zijn series waren ook te zien in Argentinië (Museum for Human Rights), Rusland (Aktovy Zal) en Duitsland (Freiraum Für Fotografie).

Jasper Groen maakte in vier landen foto’s van transgenders. De situaties per land verschillen sterk.   

Gaby (Medellin, 2022)
die/hen/hun
‘Mijn tatoeage zegt: All You Need Is Love. Maar ik voel niet veel liefde in mijn leven. Ik ben alleen op de wereld. Mijn familie haat me. Ook vind ik het moeilijk om van mijzelf te houden. Ik wil dat mijn borsten zo snel mogelijk worden verwijderd, maar de operatie is erg duur en zoveel geld heb ik niet.’

De wetgeving in Colombia is ronduit trans vriendelijk. Je kunt je geslacht eenvoudig veranderen op officiële documenten, ook als je nog niet medisch in transitie bent gegaan. 

Discriminatie van transgender personen is bij wet verboden. Toch worden ze vaak verstoten door hun familie en treedt de politie onevenredig hard tegen ze op. De meesten vinden moeilijk een baan.

Vooral trans vrouwen worden door de machismo samenleving als paria’s behandeld, met depressies en hoge zelfmoordcijfers als gevolg. Regelmatig worden ze slachtoffer van agressie of zelfs vermoord. Een Colombiaanse trans vrouw wordt gemiddeld niet ouder dan 35 jaar.  

Scott (Nairobi, 2023)
hij/hem/zijn
‘Nee, ik ben nog niet met mijn familie om de tafel gaan zitten om te praten over het feit dat ik een trans man ben. Tot nu toe ben ik erin geslaagd lastige vragen over mijn veranderende stem af te doen als een verkoudheid. Hopelijk komt er een dag dat er bij mij een baard groeit. Dan moet ik klaar zijn om mijn verhaal te delen.’

Transgender personen in Kenia kunnen hun geslacht niet aanpassen op officiële documenten. Vorig jaar oordeelde het Hooggerechtshof dat LHBTI’ers het recht hebben om zich te verenigen; het leidde tot felle protesten van tegenstanders. Een maand later oordeelde datzelfde gerechtshof dat huwelijken van personen met hetzelfde geslacht verboden blijven. En nog steeds staat 14 jaar gevangenisstraf op ‘homoseksuele activiteiten’.

Onderzoekers van universiteiten in Nairobi en Los Angeles stelden vorig jaar vast dat 53 procent van de LHBTI’ers in Kenya een post-traumatisch-stress syndroom heeft. Ruim een kwart van de LHBTI’ers heeft een klinisch bewezen depressie. Over geweld tegen hen en zelfmoord zijn geen officiële cijfers.

Mai (Sint-Petersburg, 2019)
die/hen/hun
‘Mijn haar scheer ik af als provocatie, want een Russische vrouw hoort dat niet te doen. Ik heb in het verleden ook naakt op een podium gestaan. Niet bang zijn en anders te zijn is een krachtige ervaring die mij elke dag sterker maakt. Daarom maak ik ook geen keuze tussen het zijn van een man of een vrouw.’

In Rusland mogen transgender personen hun namen en geslacht niet meer veranderen. Dit zorgt voor veel praktische problemen, zoals bij het zoeken naar werk of het sluiten van een huwelijk. Trans personen worden er niet erkend voor wie ze zijn.

Sinds 2013 is het verdedigen van LHBTI-rechten in Rusland bij wet verboden, evenals voorlichting hierover op scholen. Sinds het aanscherpen van de wet in 2022 mag in het bijzijn van minderjarigen niet meer over het onderwerp worden gesproken, ook niet in familiekring.

In Rusland zijn knokploegen actief die LHBTI’ers opsporen en gedurende livestreams mishandelen. Depressie en zelfmoord zijn aan de orde van de dag, maar cijfers ontbreken: niemand durft zich nog te outen en het is in Rusland verboden om over zelfdoding te berichten.

Ashley (Houten, 2022)
hij/hem/zijn
‘Op Utrecht CS vroeg iemand mij of ik een man of een vrouw ben en of ik op mannen val. Na mijn antwoord dat ik homo ben, begon hij te schreeuwen tegen een vrouw voor mij: “Jij zou zijn man kunnen zijn!” Het bleek om een trans vrouw te gaan. Uiteindelijk hebben dappere omstanders geholpen die man weg te duwen.’

Als een van de laatste landen in de EU schafte Nederland in 2014 verplichte sterilisatie af bij wijziging van geslacht op documenten, zoals een paspoort. In 2022 bood de Nederlandse Staat excuses aan voor het leed dat deze wet heeft veroorzaakt. 

Tegenwoordig is een verklaring van een arts of deskundige nodig om documenten te veranderen. Een nieuwe wet die het zelfbeschikkingsrecht voor gender personen moest regelen is zonder debat getorpedeerd door een motie van NSC en SGP, met steun van onder meer PVV en BBB. 

Van alle transgender personen in Nederland krijgt 43 procent minstens één keer per jaar te maken met geweld. Eenderde van hen voelt zich dagelijks onveilig, vooral in een openbaar toilet. Ze denken zeven keer vaker aan suïcide dan niet-transgenders.

Jasper Groen – Being… Portretten van trans personen in Nederland, Rusland, Colombia en Kenia. Van 26.08 t/m 29.09 in De Cacaofabriek in Helmond. cacaofabriek.nl

Jongeren met vragen over transgender-zijn kunnen terecht bij genderpraatjes.nl. Voor volwassenen zijn er de organisaties Transgender Netwerk en Transvisie.